Ekrem Imamoglu Istanbulgo alkate eta inkesta guztien arabera Erdogan Turkiako presidentetzatik kentzeko faboritoaren atxiloketak masa-altxamendu geldiezina piztu du herrialde osoan. Istanbuleko ikasleek, 16 milioi biztanle dituen herrialdeko hiririk handienak, protesten eta manifestazioen aurkako gobernuaren debekuari aurre egin eta kaleak hartu zituzten. Horrela hasi da langile mugimendura zabaldu den altxamendua.
Lehen protesta horien aurkako errepresioaren ondorioz, ehunka pertsona atxilotu zituzten, eta Erdoganen erregimen totalitarioak espero zuen paralisia eragin beharrean, erantzuna berehala zabaldu zen Ankara hiriburura, Esmirnara eta gainerako hiri handietara, dozenaka mila langile mugiaraziz.
Gizartearen ondoeza piztu duen txinparta
Imamogluren atxiloketa, asteburu honetan Herriaren Alderdi Errepublikanoak (CHP) presidentegai aukeratu behar zuena, urteetan pilatzen ari den ezinegona piztu duen txinparta izan da, manifestari askok adierazi duten bezala. Eta Turkiako kapitalismoak pairatzen duen krisi sakonean du jatorria. Erdoganen eta klase menderatzailearen politika erdidiktatorialak, hondamendi ekonomikoaren pisua langile-klasearen eta sektore behartsuenen gain jartzeko, altxamenduaren sustatzaile bihurtu dira.
Turkia da Europako herrialde desparekotasuena, biztanleriaren %40k diru-sarrera osoaren %16,5 jasotzen baitu, eta superaberatsen %1ek %40 kontrolatzen du. Plutokrazia horren artean, aberastasunaren %70 duten milioidunen %10 nabarmentzen da. Herriari lapurtzeak eta ondare publikoa arpilatzeak ez du aurrekaririk. Kanpo-zorra bikoiztu egin da 2022tik, 525.800 milioi dolarreko errekorra lortu du 2024ko hirugarren hiruhilekoan, eta inflazioa %70 ingurukoa da. Gutxieneko soldata, langileen bi herenek jasotzen dutena, ia ez da handitu, eta 14 milioi soldatapekok (guztizkoaren %43) pobreziaren atalasean kokatzen dituzten diru-sarrerak jasotzen dituzte.
2024ko apirileko udal hauteskundeetan Erdoganek eta bere alderdiak (AKP) izandako porrotak alarma-argi guztiak piztu zituen presidentearen zirkuluan. Porrota are ikusgarriagoa izan zen, Turkiako satrapak estatuko erakunde guztiak kontrolatzen dituen arren, auzitegietatik hasi eta armada eta poliziara, zeinak, klientelar mafiosoekin eta AKPren beraren banda paramilitar faxistekin eta MHP ultraeskuindarraren aliatuekin batera, erabiltzen dituen.
Turkia "demokrazia parlamentarioa" da, baina hori maskarada bat besterik ez da. Egia esan, Erdoganen erregimen burges bonapartistak diktadura polizialaren ezaugarriak ditu. Errepresioa masiboki eta sistematikoki erabiltzen da herritarrak beldurtzeko, aurkariei erasotzeko, bereziki ezkerrari. Milaka ekintzaile daude kartzelan eta herri kurduaren, populazioaren %20aren direnen, eskubide demokratikoak zapaltzen dituzte.
AKPk 2019an galdu zituen hiru hiri handienetako alkatetzak: Istanbul, Ankara eta Esmirna. 2024ko apirilean, Erdoganek berak kanpainan zuzenean parte hartu bazuen ere, ezin izan zituen berreskuratu, eta, gainera, boterera iritsi zenetik izandako emaitzarik txarrena lortu zuen, botoen %35 eskasekin. Laugarren eta bosgarren hiri jendetsuenak ere galdu zituen, Bursa eta Antalya, eta beste hamarnaka. Gainera, hegoaldean indar bozkatuena DEM izan zen, Turkiako ezkerreko sektoreek eta kurduen askapen nazionaleko mugimenduak osatua (Erdoganek legez kanpo utzitako HDPren ondorengoa).
Erdoganentzat eta bere gobernukideentzat beste porrot bat izan zen Ongizatearen Alderdi Berriaren hazkundea, kontserbadore eta islamista aitortzen dena, eta AKPren hautesleen sektore erlijioso eta atzeratuenen artean botoak lortu nahi ditu.
Erdoganen demagogiak ez du engainatzen
Erdoganek demagogia mespretxagarria izan du Gazako genozidio sionistari dagokionez. Alde batetik, Palestinako herriari babesa adierazteko adierazpen ugari egin ditu. Bestalde, Netanyahuren erregimen hiltzailearekin negozio handiak egiten jarraitu du, eta aliantza militar bat ezarri du Tel Avivekin Siria inbaditu eta banatzeko.
Al Assad boteretik kentzeko Erdogan Israelekin eta AEBetako inperialismoarekin ituna egitera bultzatu zuen faktoreetako bat izan zen, hain zuzen ere, arreta desbideratzea udal hauteskundeek islatu zuten barne ondoez sozialetik, eta indar islamistei botoa eman zieten hautesleen sektoreak berreskuratzea. Erdoganek buruzagi indartsu gisa agertu nahi zuen, Estatu Islamikoko peoi integristak Damaskoko Gobernuaren buru jarriz, eta Turkia Handiko diskurtso txobinista indartuz.
Siria iparraldean kontrola sendotzeko estrategia horren barruan, eta Donald Trumpen konplizitatearekin, Erdoganek ez du zalantzarik izan Turkiako armada eta haren peoi siriarrak erabiltzeko, ipar-ekialdean ehunka kurdu hiltzeko (Rojava) eta ipar-mendebaldean gutxiengo alauitaren milaka zibil babesgaberen sarraski odoltsuak sustatzeko.
Erdoganek argi utzi du ez diola uko egiten beharrezkoak diren maniobrak egiteari boterean mantentzeko helburu bakarrarekin. Putinekin akordio komertzialak ditu, baina Zelenskiko gobernu neofaxistaren defendatzaile gisa aurkeztu da Europar Batasunaren babes ekonomiko eta politikoari eusteko.
Abdullah Öcalanek PKK desegiteko eta armak entregatzeko egindako deia erabiltzen du bake-gizon gisa aurkezteko... baina Turkian eta Sirian kurduen askapen-mugimendua bortizki zapaltzen jarraitzen du, eta Istanbulgo alkate Imamoglu atxilotzea ere justifikatzen du, "PKK bezalako erakunde terrorista bati babesa ematea" egotzita.
Manifestazioetan parte hartu duten askok azaldu dutenez, Imamogluren atxiloketa edalontzia gainezkatu duen tanta izan da. Erdoganek gogor zapaldu zituen maiatzaren 1eko manifestazioak, hegoaldeko dozenaka udalerritan esku hartu du DEMeko zerrendetako alkate hautetsiak kargugabetzen muntaia eta akusazio faltsuekin, eta ezkerreko militanteen aurkako auzi judizial ugari irekitzen ari da berriro.
CHPren papera eta oposizio burgesa
Komunikabideek Istanbulgo alkatea eta bere alderdia, CHP, zentro-ezker gisa aurkezten duten arren, azaldu behar da benetan Turkiako burgesiaren alderdi tradizionala dela. Izan ere, alderdiko zuzendaritzak, hasiera batean, errepresioaren aurkako erantzuna mugatu nahi izan zuen deitzera martxoaren 23an antolatutako primarioetan botoa emateko eta Imamoglu presidentegai izendatzeko. Maniobra patetiko bat zen, mobilizazioek kalea jendez gainezkatu ez zezaten.
Imamoglu enpresaria da eta ez du sakoneko alderik Erdoganen politika kapitalistekin, eta bat datos Turkia eskualdeko potentzia handi gisa finkatzearekin. 2019az geroztik Imamogluren kudeaketak Istanbulen eta CHPrenak beste udal batzuetan ez du elkarri inolako neurririk zapalduen alde egin.
Dagoen ondoezarekin konektatzeko, pobreziari aurre egiteaz eta soldatak eta gastu soziala zertxobait hobetzeaz hitz egiten dute. Baina CHPk gobernuaren murrizketa, pribatizazio eta doitze neurri guztiak babestu ditu, eta AKPrekin eta ultraeskuinarekin bat eginez herri kurduaren eta ezkerraren aurkako errepresioan parte hartu dute.
Gauza bera esan daiteke Turkiak NATOn jarraitzeko jarrerari buruz, edo Erdoganek AEBrekin eta Israelekin Siria banatzeko akordioak onartzen dituen bitartean sionismoa gaitzesteko hizkera bikoitzari buruz. Imamogluk iragarri zuen Damaskora bidaiatuz hasiko zuela presidentetzarako ibilbidea, Erdoganek sinatutako akordioak indartzeko, eta argi uzteko burgesia turkiarraren, inperialismo estatubatuarraren eta burgesia europarren aurrean bere politiken muina mantenduko duela. Hori bai, bere apustua nagusi inperialisten aurrean aurkeztea da, gizartearen nahigabea desegiteko aukera fidagarriago gisa.
Baina Turkiako jendetzaren arteko ezinegona hain urrun iritsi da, ezin izan baitute gelditu ez Erdoganen errepresio basatiaren konbinazioak, ez CHPko buruzagien saiakerek eta mugimendua kontrolatzeko laguntza ematen dien klase menderatzaileak, Imamoglu askatzera eta haren hautagaitza onartzera mugatuz.
Mugimendua hain da sakona eta indartsua, non protestak deitu eta zabaltzeari hasieran uko egin ondoren, Imamogluk berak eta CHPko beste buruzagi batzuek diskurtsoa gogortu behar izan baitute, kaleetan borrokari eusteko deia eginez. Saiatzen ari dirá mugimenduak gainezka egin ez diezaien eta herrialdea geldiaraziko duen greba orokor bihur ez dadin, milaka manifestari eskatzen hasi diren bezala eta borroka geldiarazi nahi duen burokrazia sindikalarekiko sindikatu kritikoen eta borrokalarienek etaek planteatu duten bezala.
Erdoganekin amaitzeko politika iraultzaile eta greba orokor baten alde
Horrek guztiak Turkiako ezkerra eta kurduen askapen nazionaleko mugimendua jartzen ditu; mugimendu horren militantziak erresistentzia heroikoaren adibide bat eman duena, aukera historiko baten eta erronka izugarri baten aurrean. Ezker antikapitalistaren lehen zeregina da CHPrekiko segidismoa eta klaseen lankidetza haustea.
DEMeko (lehen HDP), Turkiako Alderdi Komunistako (TKP) eta ezkerreko beste indar batzuetako buruzagien defentsak, indar burges horrekin itunak eta koalizioak egitearen alde, berniz ezkertiarra eman die Imamoglu bezalako buruzagiei. Eta, Erdoganen Gobernuaren errepresioaren aurkako "osasun-hesia" sortzeko balio izatetik urrun, erraztu egin dute.
Ezker antikapitalistak CHPren eta Erdoganen aurkako oposizio burgesaren menpe egoteari utzi egin behar dio. Klase-independentziarako politika eraiki behar da, eta masa-mugimendua bultzatuko duen borroka-plan baten bidez zehaztu behar da, unibertsitate, auzo eta lantoki bakoitzean ekintza-komiteak sortuz, udal, eskualde eta nazio mailan koordinatuz eta langile klasea borrokaren buru jarriko duen greba orokor bat antolatzea haien berehalako zeregin gisa planteatuz.
Komite horien zeregin nagusietako bat Estatuaren errepresioaren eta AKP eta MHPren talde faxisten aurkako autodefentsa antolatzea izan behar da. Errepresioaren aurkako eta atxilotu eta preso politiko guztien askatasunaren aldeko borroka programa sozialista argi bati lotzeko kanpaina bizia egin behar da. Programa horrek azalduko luke bankuen eta enpresa-talde handien desjabetu eta langileen kontrolpean jarrita, behingoz aurre egin ahal izango litzaiekeela milioika pertsonak pairatzen duten langabeziari, pobreziari eta prekarietateari, eta etxebizitza, hezkuntza, osasuna, soldata eta pentsio duinak eskainiko litzaizkiekeela guztiei.
Turkiak une erabakigarriak bizi ditu. "Burgesia liberalarekiko" aliantzen tranpan eroriko ez den ezker komunista boteretsu bat eraikitzeko ordua da. Eta ez dadila erori Batzar Konstituziogilearena bezalako kontsigna etapistetan, horiek energia iraultzaileak desegiteko baino ez baitu balioko, ustezko parlamentu demokratiko baten aldeko hauteskunde-borroka batean, zeina ez baita inoiz existituko Turkiako kapitalismoak zutik dirauen bitartean.
Ez dago tarterik kapitalismoaren menpeko Turkia demokratiko baterako. Herrialdearen eraldaketa sozialistak bakarrik ireki diezaioke bidea justizia sozialean oinarritutako benetako demokraziari.
