2006ko maiatzak 1eko manifestazioetan plazaratu genuen Euskal Herria Sozialistaren lehen zenbakia, «Euskal Herriko aldizkari marxista» goiburuarekin. Ez zen kasualitatea lehen azal hartan matxinatu berri ziren Boliviako mehatzari iraultzaileak agertzea. Egia esan, arrazoi historiko sendoa zegoen horretarako. Latinoamerikako eta bereziki Venezuelako iraultzak 90. hamarkadako aro hotzarekin hautsi zuen eta iraultzaren esperantzaren sugarra piztu zuen gazte eta langileen belaunaldi berri batengan. Masa zapalduen indarrak dena aldatzeko ahalmena zuela ikusi ahal izan genuen zuzenean. Horrela beraz, egiteko argia geneukan: marxismo iraultzailearen ideiak aurreko aroan eta estalinismoarekin jasan zuten desitxuratzeetatik berreskuratzea; hau da, sistema krudel honekin amaitzeko teoria eta programa iraultzailea behar genituen.
Sobietar Batasunaren kolapsoaren ondotik etorri zen sozialismoaren aurkako erreakzio ideologikoak gogor erasan zituen Euskal Herriko ezkerreko erakundeak eta sindikatuak, baita Ezker Abertzalea ere, eragin politiko zabalena eta militantzia sakrifikatuena izan arren. Zuzendaritzatik behin eta berriro esaten zen sozialismoaren ameskeriak alde batera utzi behar zirela eta klase borroka eta langile klasea bera ere iraganeko kontuak zirela. Errealista izan behar omen zen, eta hori, Euskal Herrian, independentziarako bidean «marko demokratikoak» osatzean oinarritzen zen; negoziazio mahaiak Espainiako Estatuarekin eta EAJrekin (Anoetako Belodromoko proposamena). Ezker Abertzaleko zuzendaritzaren estrategia politikoa euskal eskuinarekin lankidetzan aritzeko esperantzan oinarritzen zen eta horrek, hitz xumeetan, beti esan nahi izan du euskal kapitalistei ez zaiela gehiegi molestatu behar kaleetan.
Euskal Herria Sozialistako orrialdeetan hasieratik azpimarratu genituen ideiak honela labur ditzakegu: Euskal Herriko langile klasearen askapena, nazio mailan zein maila sozialean, langile klasearen eta masa zapalduen borroka iraultzaile eta internazionalistaren eskutik bakarrik etor daitekeela eta horrenbestez, klaseko independentziako estrategia behar dugula, masen borrokan oinarrituko dena. Ezinbestekoa da eskubide demokratiko nazionalen eta bizi baldintza duinen aldeko aldarrikapenak uztartzea, bankuen eta enpresa handien jabetza burgesa desafiatuko duen programa baten bitartez.
Egia esan, aldizkariak eta idazten genituen artikuluek hedapen zabala izan zuten hasieratik. Aldizkaria mobilizazioetan, fabriketan, lan gatazketan eta abar eskaintzeari ekin genion; hitzaldi mordoa antolatu genituen gaztetxeetan, herriko tabernetan edota unibertsitatean. Bagenekien zenbait buruzagirekin talka ezinbestekoa izango zela, baina gure klasean dugun konfiantza osoak bultzatzen gintuen aurrera egitea. Horregatik, aldizkarian antolatu ginen kideok militatzen jarraitu genuen gure sindikatuetan eta espazio politiko eta sozialetan, gehienbat ezker abertzalekoak.
Krisi kapitalista eta ilegalizazio aldiaren amaiera
2008ko krisia marxismoaren funtsezko ideien berrespen itzela izan zen. Aurreko aldian aldizkarian seinalatu genituen ekonomia kapitalistaren kontraesanak bortizki lehertu ziren nazioarteko gainprodukzio krisian. Oinarrizko kausak aurreikusi bagenituen ere, ikuskizun hura zuzenean ikustea beste gauza bat izan zen. Munduko estatu guztiak berehala ekin zioten kapitalistek espekulazioaren apustu jokoan izan zituzten galerak erreskatatzeari, guztiaren gainetik banka eta kapitalista handiak salbatzeari, eta horretarako langile klasearen aurka austeritatea, murrizketa sozialak eta kontraerreformak inposatu zituzten. Kapitalismoa larru gorritan geratu zen milioika pertsonen aurrean.
Testuinguru honetan, Euskal Herrian ere EEE, kaleratze eta fabrika itxieren zaparrada gogorra jasan genuen, baita, jakina, EHSko militanteok ere. Kapitalaren ofentsibaren aurrean klaseko sindikalismo borrokalari, asanbleario eta demokratikoa bultzatzeko beharra planteatu genuen, eta agitazio kanpaina setatia abiatu genuen borrokak bateratzeko greba orokorrak deitzearen alde. Halaber, etengabeko kaleratzeen eta langabezia larriaren aurrean, lanpostu guztiak defendatzeko beharrezko gisa, mahai gainean jarri genituen lantegien langileen kontrolpeko nazionalizazioa bezalako aldarrikapenak.
Garai hartan piztu ziren lan gatazka ugariek eta ELA eta LABen gehiengo sindikala egoteak greba orokor jarraiak bultzatu zituen 2009 eta 2013 artean, zortzi hain zuzen. Hemen lehenago garatu ziren krisiak eragindako mobilizazioak Estatu mailan eta beste herrialde batzuetan baino eta zeregin garrantzitsua izan zuten, langile klasearen indarra kalera atera zutelako eta praktikan erakutsi zutelako borrokako borondatea eta kontzientzia bazegoela euskal langile masen artean. Jarraian etorri ziren M-15 mugimendua, Udaberri Arabiarra, Europako eta bereziki Greziako langile borrokak edo Estatu Batuetako mugimendu sozial indartsuak.
Egia esan, krisiak eragindako mobilizazio horiek eta latinoamerikako iraultzen esperientzia funtsezkoak izan ziren ETAren borroka armatuaren estrategiari amaiera emateko. Masen mugimenduaren indarra izan zen gakoa, eta ez Estatuaren garaipen errepresibo eta poliziala, kontakizun ofiziala saltzen saiatu izan den bezala.
Aldizkaritik kritika iraultzaile bat garatu genuen terrorismo indibidualaren auziarekin, bere garaian boltxebikeek planteatu zituzten ideietan oinarrituta. Metodo horiek kontra eraginkorrak bihurtzen ziren, hau da, ezarritako helburua urrundu egiten zuten gerturatu baino, masen borroka bigarren maila batera zokoratzen baitzuten, eta programa politiko etapista bat baitzuten soinean, hau da, EAJ eta euskal burgesiarekin aliantza egitea. Batez ere, oso sektore borrokalariak isolatzea zekarren, bereziki gazteak, Euskal Herriko langile klaseko geruza zabaletatik, eta are gehiago, Estatuko gainerako lurraldeetakoetatik. Eta testuinguru horretan propaganda erreakzionarioa harropuztu egiten zen, neurri errepresiboak eta eskubide demokratikoen aurkako erasoak mugimendu osora zabaltzea justifikatzeko.
Ilegalizazio aldiko eta ondorengo urteetako jazarpena benetan gogorra izan zen, eta guk geuk ere jasan genituen poliziaren akosoa, manifestazioetako kargak, lagun eta senitartekoen espetxeratzeak. Hala ere, esperientziak erakutsi du erabat beharrezkoa zela kritika hori eta ez zuela inolako zerikusirik “biolentzia eta sufrimendua” abstraktuan kondenatzearekin, gerora Ezker Abertzaleko buruzagiak jausi diren tranpa.
Parlamentarismoa eta kaleko borroka
ETAren borroka armatuaren amaieraren ondotik, Sorturen sorkuntza prozesuan parte hartu genuen programa iraultzaile eta marxista defendatuz tesi erreformisten aurrean, eta Bilduren egituraketan, eskuinetik zetozen EA bezalako alderdiekin “fronte zabalak” osatzearen aurka agertu ginen. Sortu eta Bilduren legeztatzea nazioartean garatzen ari zen “ezker berriaren” ideietan oinarritu zen. Nazioartean korronte horretan kokatu daitezke Syriza Grezian, Die Linke Alemanian, Sanders AEBn, Corbyn Erresuma Batuan, Podemos Estatu espainiarrean, Melenchon frantziarrean eta abar.
Ideia horiek berritzailetzat aurkezten baziren ere, egia esan, aski ezagunak ziren: marko kapitalistaren barruan erreformak bultzatzea, jabetza pribatua zalantzan jarri eta erasotu gabe. Horretarako hauteskunde eremuan zentratu behar dela berresten da, eta kaleetako masa borrokak parlamentuko posizioen menpe egon behar duela. Instituzio kapitalistetan espazioa irabaziz, politika "desberdinak" egitea hitz eman izan da, hala ere, asmoa sistemaren krisia kudeatzea eta kapitalistek onar dezaketenera mugatzea bada, lehengo lepotik burua.
Gerora Arnaldo Otegik, espetxetik atera ondoren Anoetako Belodromoan egin zen mitin erraldoi hartan (2016) autokritika bat plazaratu zuen: “jendea kalera irteten zen bitartean, gu instituzioetan sartu ginen”. Baina hitzak hitzetan geratu ziren, beharrezko ondorioak atera gabe. Sortu eta EH Bilduren norabide politiko oker hura indartuz joan zen.
Arnaldo Otegiren hitzen atzean Podemosen hastapen itzela zegoen noski, EAEn ere lehen postua lortu baitzuen garai hartako hauteskunde orokorretan, EH Bilduk lehen arrakasten ondoren behera egin zuen bitartean. Podemos, nazioarteko antzeko mugimenduak bezala, masen kaleko indar hartatik jaio zen baina funtsean kontraesan beraren akatsa mantendu zuen. Zerua hartzeko sorrarazi zuen mugimendu indartsu hartan oinarritu beharrean, bizkarra ematen zion eta parlamentuko aritmetikan oinarritu zuen jardun guztia. Ondorioa langile klasea desmobilizatzea eta ideologikoki desarmatzea izan da, kapital finantzarioaren inposaketen aurrean eskuak loturik eskaintzea eta behin eta berriz gaitz txikiena irentsi behar dela esatea.
Podemosek gobernuan izandako desastrea da, funtsean, egun EH Bilduk Euskal Herrirako aldarrikatzen duena. Bide horretatik hauteskundeetako arrakastak -historian zehar askotan ikusi dugu- batzuetan porrot bihurtzen dira eta ezkerreko alderdien hondoratzea ere ekar dezakete, langile mugimenduan eta gazteen artean sustrai sendoak dituzten erakunde boteretsuak suntsituz.
Kaleko mobilizazioa bigarren maila batean uzteak, militantziaren papera gutxiesteak, edo zuzendaritza politikoa kargu instituzionalen erosotasunean oinarritzeak eta kretinismo parlamentarioa elikatzeak, gero eta arrakala handiagoa irekitzea ekarri du ezker abertzalearen zuzendaritzaren eta oinarriaren artean. Haustura horren ondorioz, gazteen sektore zabalak, amore emateez, parlamentarismoz eta burokraziaz nazkatuta, komunismoaren ideietan inspirazioa bilatzen hasi ziren.
Gure aldizkariaren esperientziak, ia 20 urtetan zehar, marxismoa eta komunismo iraultzailea behar bezala ulertzearen garrantzia erakutsi dizkigu, baita ideia horiek eta mugimenduaren analisia eramango dituen adierazpen bitarteko bat izatearen garrantzia ere. Teoria iraultzailerik gabe ez dago praktika iraultzailerik. Hori da 18 urte hauetan ikusi dugun klase borrokaren fenomeno bakoitza aztertzeari eman diogun garrantziaren abiapuntua.
Etorkizuna iraultza sozialistarena izango da
Fenomeno horietako bat 2017ko eta 2019ko Kataluniako herriaren altxamenduak izan ziren. Esperientzia hark ikasgai benetan garrantzitsuak eman zizkigun, praktikan ikusi ahal izan baikenuen nazio auziak muinean duen klaseko izaera.
78ko erregimena kinka larrian jarri zuena masen altxamendua izan zen, erreferenduma, desobedientzia, okupazioak, borroka komiteak eta greba orokorra bezalako klaseko borroka metodoak erabiliz. Bestalde, burgesia katalanak kapitalen ihesarekin mehatxu egin zuen, eta eskura zituen bitarteko guztietatik erregimenaren errepresioa eta 155a babestera jo zuen. Alderdi burges eta burges katalanista txikietako buruzagiek berriz, bai Juntsekoak, bai ERCko sozialdemokratek, mugimenduaren indarrarekin izututa, traizio egin zioten "bake soziala" berrezartzeko maniobratuz, 78ko erregimen kapitalistarekiko zubiak berreraikiz.
Altxamenduaren sakontasunaz eta kutsakortasunaz jabeturik, EAJk eta Urkullu berak euren burua bitartekari gisa aurkeztu zituzten, erreferenduma eta Kataluniako Errepublikaren aldarrikapena geldiarazteko. Momentu erabakigarri haietan, aldizkaritik azpimarratu genuen bezala, EHn bazegoen indarra eta gehiengo sindikala 2017ko urrian hemengo kaleetan ere altxamendua pizteko, baina hori greba orokorrarekin eta langile klasearen mobilizazioarekin egin behar zen; argi esanaz EAJ 78ko erregimenaren eta patronalaren alderdi bat dela; ekintza gaitasuna ez mugatuz eskuina eroso sentiarazteko mugimendu zibiko interklasisten elkartasun keinuetara, “Gure Eskuk” hartu zuen zeregina. 2018an, EH Bilduk Euskadirako Estatus Politiko Berri baterako zirriborroaren paper bustia EAJrekin batera sinatzea eta egun berean jeltzaleek Rajoyren “155aren” gobernuaren aurrekontuak sostengatzea, kontraesana agerian utzi zuen akats esanguratsua izan zen.
Kataluniako esperientziaren ondoren, EH Bilduren zuzendaritzak Euskal Herriaren askapen nazionala 78ko erregimenean konponbide demokratiko batetik eta euskal eskuinarekin aliantza taktiko bat osatzetik pasatzen dela azpimarratzen jarraitzeak, gertakari haietatik lezioak ateratzeko duen ezintasuna nabarmentzen du. Altxamendu honetan zehar EHSn argitaratu ziren material eta adierazpenek, gaurkotasun osoa mantentzen dute. Ezinezkoa da Kataluniaren edo Euskal Herriaren askapen nazionala erdiestea, borroka hori sistema kapitalista zalantzan jartzen duen klaseko programa batekin lotzen ez bada.
Beste inflexio puntu bat, 2017tik aurrera, mugimendu feministaren leherketa izan zen. Martxoaren 8ko grebek kolpe itzela suposatu zuten. Mugimendu hari oinarritik zetorkion klaseko izaera antikapitalista aitortu behar zitzaiola azpimarratu genuen eta horregatik zinez garrantzitsua zela, eskuin erreakzionarioaren ideologia matxistaren aurka borrokatzeaz gain, mugimendua asimilatzeko eta epeltzeko eskuineko sektoreen nahiz sozialdemokraziaren asmoei aurre egitea. Horregatik planteatu genuen, greba feminista klaseko terminoetan garatu behar zela (gizonezkoen parte hartzea barne) eta emakume langilearen eta LGTBI kolektiboaren askapenerako programa antikapitalista planteatu genuen, justizia patriarkalaren aurka, esplotatzen gaituzten kapitalisten aurka, alokairuko sabelen edo prostituzioaren gaitzen aurka eta abar.
Urte horietan zehar garatu zen GKSren sorrera, Ikasle Abertzaleetan eman zen zatiketaren ondorioz, eta geroztik izan duen hedapena aurrerapauso ideologiko oso positibotzat hartu izan dugu. Gazteriaren masa kritiko batengan ezker instituzionalaren eta parlamentarioaren planteamendu geldiarazleen aurrean erreakzionatzea eragin du eta gizarte sozialista baten aldeko borrokaren ideia mahaigaineratu du, klaseko ikuspegi internazionalistatik.
Hala ere, mugimendu sozialistak aurrera egin eta indartze aldera, onest uste dugu arrazoibide eta estrategiazko akats politiko garrantzitsuak zuzendu behar direla. Akats eta polemika horiek, metodo burkide batekin, EHSren orrialdeetan planteatu ditugu, langile mugimendu iraultzailearen esperientzia historikoan oinarrituta eta, bereziki, Alderdi Boltxebikearen esperientzia aberatsean.
Leninek azaldu ohi zuen bezala, ezinbestekoa da komunismo iraultzailearen ideiak masetara eramatea, ideia horiek politikoki adierazten diren lekura, bai sindikatuetan, bai parlamentuan bertan, baina beti klase independentziari eutsiz. Erakunde iraultzaile batentzat guztiz beharrezkoa da programa sozialista, erreformismoaren aurkako borroka ideologikoa eta polemika masa mugimenduaren barnera eramatea. Beti ulertu dugu aldizkariaren funtsezko zeregina dela langile geruza zabaletara iristeko metodoa garatzea. Nahi edo ez erreformismoaren eragin ideologikoak pisu garrantzitsua badu, metodo hori ezinbestekoa da erreformismoaren eta iritzi publikoaren presioei aurre egiteko.
Euskal Herria Sozialistaren lehen alea atera genuenetik garai historiko asaldatua eta zirraragarria bizi izan dugu. Ekonomia kapitalistaren porrotaz gain, Txinak potentzia ekonomiko gisa izan duen gorakada eta munduko hegemoniaren norgehiagoka sakonki aztertu ditugu. Baita hortik mundu osoan zabaldu diren gatazka eta gerrak ere, hondamendi klimatikoa edo geroz eta larriagoa den eskuin muturraren mehatxuaren kausa historiko eta sozialak, jakina, horri aurre egiteko behar dugun programarekin batera.
Hala ere, guztiaren gainetik ondorio bat nabarmendu beharko bagenu honakoa litzateke: azken bi hamarkadetan, munduko kontinente guztietan ikus ahal izan ditugu masen altxamendu eta iraultza ikaragarriak. Huts egin duena ez da masen kontzientzia baxua izan, ezta indar edo borondate falta ere. Gizartearen eraldaketa sozialistara eramango duen estrategia eta programa argi bat falta izan da, eta hori masa zapalduen artean errotuta dagoen alderdi iraultzaile batekin bakarrik egin daiteke. Gizateriaren etorkizuna sozialismoaren ala basakeriaren bidegurutzera bortizki hurbiltzen ari den garai honetan, ezinbesteko betebeharra dugu alderdi iraultzailea sortzeko orduan.
Ez dago denborarik alferrik galtzeko, bat egin Euskal Herria Sozialistarekin eta Ezker Iraultzailearekin!
