Munduko egoera ekonomikoaren azterketa marxista
Zaila da Munduko Historiak bizi duen eraldaketa dramatikoaz jabetzea. Trumpen Txinaren aurkako gerra ekonomikoaren deklarazioak, aurrekaririk gabeko eta % 150etik gorako muga-zergen zigorretan bildua, mendebaldeko aliatuen aurkako bere harrokeriak, hizkera liskargile, zikin eta larderiatsuaren erabilerak, bere joan-etorriek, harropuzkeria eta atzerapausuak.. itxuraz kaotikoak diren erabakien katalogo horrek guztiak benetako nahasmena eragin du botereguneetan.
Ziurgabetasuna eta aldakortasunak dira nagusi taula ekonomiko eta politikoan, eta ahots kualifikatuak ugaritu egiten dira, berehalako rezesioaz ohartaraziz. Estatu Batuetako, Europako eta Asiako burtsetatik bilioika dolar lurrundu diren jardunaldi historikoen ondoren, beren enpresa garrantzitsuenekin zorrotadaka kapitalizazioa galduz, eta Ipar Amerikako altxorraren bonuek finantza publikoen bideragarritasuna ahultzen duten salmenta historikoak eta interes tasak jasan ondoren, oso gutxi ausartzen dira hau guztia nola amaitu daitekeen iragartzera.
Batzuek uste dute Etxe Zuriko bizilagunak indar eta ausardia handia erakusten duela MAGA ezartzeko, baina ikuskizunaren handitasuna alde batera uzten badugu, zigor horien atzean, batez ere, etsipen seinale bat dago. Estatu Batuetako boterearen atzerakada hain da agerikoa, eta gertaeren norabide bakoitzean sakonduz joan da, ezen Etxe Zuriko bizilagunak pentsatzen baitu mailukaden bidez bakarrik defenda dezakeela galdutako nagusitasun mundiala. Baina hertsadurak eta indarkeriak, berez, ez dute ekarriko bere industriak duela berrogeita hamar urte zuen posizio hegemonikoa berreskuratzea.
Txinako Gobernuak kontraeraso sendo batekin erantzun izanak, eta bere bozeramaileek probokazio honen aurrean tinko jarraituko dutela ziurtatzeak, ekonomia kapitalista eta, bereziki, mendebaldeko blokea murgilduta dagoen hondamendiaren neurria ematen dute.
Erokeriatzat jo liteke, baina ez da: gertaera eta erabaki horiek bultzatzen dituen logikak sustrai sakonak ditu. Washingtonek SESBen kolapsoaren ondoren eraiki zuen mundu ordenaren oinarriek krisi konponezin bat bizi dute, eta hamarkadetan zehar egonkortasuna eman zioten faktore anitzak hondoratzen ari dira.
Gobernu kontserbadoreak eta ñabardura sozialdemokratako beste batzuk txandakatuz, Parlamentuan nagusi izateko modu tradizionalak, “balio liberalak” izenekoak, diplomazia, adostasuna, “nazioarteko justizia-auzitegiak”, bitartekotza- eta elkarrizketa-erakundeak, NBE, MMA, bake soziala... gobernantzarako hain baliagarriak diren euste-bide horiek, gainera, indar produktiboen geldialdi orokorrak, kapital finantzarioaren nagusitasun parasitarioak eta botere inperialista berriak agertokian sartzeak areagotutako gorakada militaristak bultzatuta.
Potentzien arteko indar korrelazioaren aldaketa sakonak daude astinaldi honen atzean. Txinaren gorakadak argi eta garbi desafiatzen du AEBen lidergoa, eta hori erabat eztabaidaezina da Etxe Zuriko estrategentzat, Beijing mehatxu sistemiko gisa jartzen baitute beren interes hegemonikoetarako.
Baina Txina ez dator bakarrik. Azken hamar urte hauetan, eta bereziki 2022an Ukrainako gerra hasi zenetik, kalitate jauzi bat gertatu da Txina eta Errusia buru dituen bloke ekonomiko, militar eta diplomatiko bat eratzeko, aliatu berriak erakartzen dituena eta Mendebalderentzat zailtasun gehiago sortzen dituena.
Elkarte boteretsuak hainbat eta hainbat eremu garrantzitsutan aurre egin du iparramerikarrek Asian, Afrikan, Latinoamerikan eta Europan zuten eragina gutxituz, eta Txinako gihar ekonomikoarekiko mendekotasun globala handituta. Mendebaldeko atzerakada arlo militarrean ere nabari da. Eta arlo hori ez da bigarren mailakoa.
Banaketa inperialista nazio aurreratuenen eta lanaren produktibitate handiena duten nazioen arteko truke desorekatuaren bidez egiten da, baita teknologia maila baxuagatik eta ekoizpen indarren garapenagatik lehiatu ezin diren gutxien garatutakoen artean ere. Baina indarraren erabilera, azken batean, funtsezko faktore gisa agertzen da akordioak ezinezko bihurtzen direnean. Gerrak eta militarismoak beti laguntzen diote banaketa inperialistari. Eta Ukrainako gatazkak, non inplikatutako bloke bakoitzaren indargune industrial, ekonomiko eta teknologikoak eta mobilizatzeko gai izan diren babes soziala jokoan jarri diren, Mosku-Beijingen nagusitasun gero eta handiagoa adierazten du.
Politika ekonomia kontzentratua da, Leninek esan ohi zuen bezala. Ezinezkoa da pentsatzea gizartearen oinarri materialean sakoneko aldaketa horiek ez zutela eragin indartsurik izango gainegitura politikoan, alderdi tradizionaletan eta klaseen arteko harremanetan.
AEBn, Alemanian, Austrian, Frantzian, Italian, Britainia Handian, Estatu espainiarrean, Argentinan edo Txilen eskuin muturraren gorakada fenomeno horiekin lotuta dago, polarizazio sozial eta politikoarekin eta psikologiako eta masen aldarteko gorabehera bortitzekin bezala. Jakina, ezker erreformistaren porrot politikoa eta bere politika kapitalista eta militaristak dira egungo egoera en erantzule.
Deskribatu ditugun faktore ekonomikoek eragin handia dute garapen politikoetan, eta alderantziz. Ziklo ekonomikoaren eta politikoaren arteko harremana dialektikoki berrelikatzen da. Bien artean harresi gaindiezin bat ezartzeak ez du zerikusirik ikuspegi marxista batekin. Era berean, gizarte-fenomeno esanguratsuenak, naturan bezala, ez dira egoera puruan agertzen. Era guztietako distortsioak, aldaketak, berezitasunak daude... baina funtsezkoena da islatzen ari diren sakoneko joerak eta horiek azaleratzen dituzten arrazoi objektiboak adieraztea.
Trotskyk, Bonapartismoa eta faxismoa izeneko artikulu handi batean, honako hau adierazi zuen: “orientazio teoriko egokiaren garrantzi praktiko handia nabarmenago agertzen da gatazka sozial zorrotzen garaian, aldaketa politiko azkarren garaian edo egoeraren aldaketa malkartsuen garaian. Garai horietan, kontzepzio eta orokortze politikoak azkar gainditzen dira, eta erabat ordeztea eskatzen dute, nahiko erraza dena, doitzea, zehaztea edo partzialki zuzentzea, eta hori zailagoa da. Hain zuzen ere, aldi horietan sortzen dira konbinazio eta egoera trantsizional mota guztiak, tartekoak, ohiko ereduak gainditzen dituztenak eta arreta teoriko jarraitua eta errepikatua eskatzen dutenak. Hitz batean, garai baketsu eta “organikoan” (gerra aurretik) oraindik ere aldez aurretik pentsatutako abstrakzio batzuen kontura bizi ahal bazen, gure garaian gertakari berri bakoitzak dialektikaren legerik garrantzitsuena planteatzen du nahitaez: egia beti zehatza da” [1].
Globalizazioa eta Txinako ekoizpen indarren garapena
Egia beti zehatza dela abiapuntutzat hartuta, Trumpen muga-zergen erasoaldi berria eta horrek munduko ekonomian eta klaseen arteko borrokan dituen berehalako ondorioak ulertzeko, beharrezkoa da lehen aztertu dugun testuinguruan kokatzea.
Badira adimen mugatuko jendeak historia egite-errepikapen soiltzat hartzen dutenak, azaleko ñabardura batekin edo bestearekin errepikatzen diren gertaeren segidatzat. Nahikoa pentsatu gabe, gaur egun gertatzen ari denak protekzionismoaren garaipena eta globalizazioaren amaiera erakusten duela diote. Zertarako hausnartu modu independentean, eta marxismoak eskaintzen dituen tresnekin, hainbat prentsa ekonomikok dena formula errazekin xehetuta ematen badizu?
Historia ezagutzea, serioski aztertzea eta eraldaketa sozial eta politiko handiak eragin zituzten faktoreak ulertzea ezinbesteko zeregina da, baina ez hain erraza. Gertaera historiko baten txantiloia ehun urte geroago hartzea, gaur egun kokatzea eta ikustea egokitzen den ala ez, marxismoarekin zerikusi gutxi du. Ez da dialektika, mekanizismo arrunta baizik.
1929an, munduko merkatua errealitate eztabaidaezina zen, ekonomia nazionaletan nagusi zena, marxismoaren aurreikuspenak bikain berretsiz, hau da, ekoizpen-indarrek jabetza pribatuak eta muga nazionalek ezarritako mugak gainditzeko berezko joera. Inperialismoaren arteko borroka biziki garatu zen, eta hamar urte geroago, kuartelik gabeko muga-zergen gerraren, debaluazio lehiakorren eta ekoizpenaren hondoratzearen ondoren, Bigarren Mundu Gerran bortizki lehertu zen. Esparru historiko horretan ere agertu ziren faktore espezifikoak gaur egungo egoera aztertzean kontuan hartu beharrekoak dirá, desberdintasun batzuk kualitatiboak baitziren eta baitira.
Lehenik eta behin, SESB existitzen zen, bere ekonomia planifikatuta eta nazioarteko klase-borroka suspertzeko faktore gisa, bere buruzagitza estalinista gorabehera ere. Jabedun-klasearen iraultza sozialistari zion beldurrak azkartu zuen faxisten sorrera. Bigarrenik, harreman ekonomikoen globalizazioa eta interkonexioa, oso garrantzitsua izan arren, gaur egun duten interdependentzia-mailatik oso urrun zeuden oraindik.
Garrantzitsua da azpimarratzea, desglobalizazioaren garaipena eta munduko ekonomiaren zatiketa bloketan baieztatzearen ildotik zabaltzen ari diren teoria guztiak gorabehera, datuek ez dutela baieztapen horiekin bat egiten. Azken bi urteotan onartu diren muga-zergen neurri eta merkataritza-murrizketa guztien ondoren ere, erabat zalantzagarria da esatea globalizazioak funtsezko atzerakada izan duela. Financial Times-ek Desglobalizazioaren mitoak benetako aldaketak ezkutatzen ditu izeneko artikuluan aitortzen zuenez, “ez dirudi desglobalizazioranzko aldaketa baten ebidentziarik dagoenik”, eta errealitatea da “munduko ekonomiaren gainerakoa gero eta garrantzi txikiagoa duela Txinarentzat, baina herrialdea gero eta garrantzitsuagoa da munduko gainerako ekonomiarentzat” [2].
1929arekin alderatuta, alde nabarmena dago, besteak beste, bi alderdi garrantzitsu horietan. Globalizazioa kualitatiboki puntu handiagora iritsi da kapital finantzarioaren nazioarteko fluxuen bolumenarekin eta salgaien ekoizpen, hornidura eta merkaturatze kate globalen arteko mendekotasunarekin alderatuta. Prozesu horrek izugarrizko bultzada hartu zuen, SESB kolapsatu eta Txinan kapitalismoa berrezarri ondoren, eta, ondorioz, Ipar Amerikako ordena inperialista indartu ondoren.
Oraingo borrokaren gogortasuna eta Trumpen Administrazioak erakusten duen etsipena azaltzen duen gaia ez da globalizazioaren aurkako jarrera, baizik eta globalizazio horren lidergoa ez dagokiola jada potentzia bakar bati, hau da, AEBei. Azken bi hamarkada hauetan, Txina munduko merkataritzan hegemonia nabarmena duen ekoizle erraldoia bihurtu da. Horregatik ari da talka hain basatia eta bateraezinezkoa izaten.
2023ko zifren arabera, Txinak munduko industria ekoizpenaren bolumenaren % 28,7 hartzen du. Ondoren, AEB ( % 16,8), Japonia ( % 7,5) eta Alemania ( % 5,3) datoz. 2020-2024 bosturtekoan, Txinako BPGaren guztizko hazkundea % 23,4koa izan zen, AEBetakoa % 15,0koa, EBk % 12,2ko hazkundea lortu zuen eta Japoniak % 6,0koa.
Ikerketan, garapenean eta berrikuntzan (I+G+b) munduko inbertsioaren % 20 biltzen du Txinak, eta bere unibertsitateetan 1.5 milioi zientzialari eta ingeniari graduatzen dira urtero, Estatu Batuak, Japonia eta Alemania batera baino gehiago. Jabetza Intelektualaren Munduko Erakundeak (WIPO, ingelesezko sigletan), 2023ko jabetza intelektualaren munduko adierazleei buruzko txostenean, adierazten du aurreko urtean 3.457.400 patente eskaera aurkeztu zirela munduan, eta horietatik % 46,84 txinatarrak zirela, % 17,2 AEBkoak eta % 8,4 Japoniakoak.
2024ko azterlan batek, Txina munduko manufakturako superpotentzia bakarra dela: bere igoeraren zirriborro bat izenburuko artikuluak nabarmentzen du “Txinaren industrializazioak ez duela aurrekaririk. ‘Manufaktura-industriaren erregea 'tronutik kendu zuten azken aldia Estatu Batuek Erresuma Batua gainditu zutenean izan zen, Lehen Mundu Gerraren aurretik. Estatu Batuek ia mende bat behar izan zuten gailurrera iristeko; Txinaren eta Estatu Batuen arteko aldaketa 15 edo 20 urtetan gertatu da. Laburbilduz, Txinaren industrializazioak alderaketa oro desafiatzen du. [...] Txinak Kanada, Britainia Handia, Frantzia eta Italiaren aurretik hasi zuen lasterketa. Alemania gainditu zuen 1998an, Japonia 2005ean eta Estatu Batuak 2008an. Ordutik, Txinak bikoiztu baino gehiago egin du munduko kuota, eta Estatu Batuetakoak, berriz, ehuneko beste hiru puntu egin du behera” [3].
Mendebaldeko herrialde nagusietan enpresa mozkinak duela hamarkada batzuetatik finantza eragiketa espekulatiboetara bideratzen diren bitartean, eta inbertsio produktiboa gainbehera doan bitartean, Txinan kapital finkoaren eraketa gordina (FBCF) etengabe handitu da 1995etik. 2023an, Txinako FBCFk bere BPGaren % 41 zen. Urte horretan bertan, AEBn % 21ekoa zen, Alemanian % 21ekoa, Frantzian % 23koa, Britainia Handian % 18koa. Errusian, Ukrainako gerra betean, % 22 izan zen. (Munduko Bankuaren datuak) [4] [5].
Txinaren nagusitasun industriala gero eta nabarmenagoa da, eta etengabe hedatzen ari den automobilgintza sektorea du, batez ere ibilgailu elektrikoena. 2022an mundu osoan baino robot industrial gehiago instalatu zituen, 290.000 263.000en aldean [6]. EBko Joint Research Centerrek “lantegi aurreratuei” buruz egindako ikerketa batek (robotika, AA, 3D inprimaketa eta datu sistema dinamikoak konbinatzen dituzten fabrikak) Txinaren nagusitasun izugarria azpimarratzen du: 20.000, AEBko 7.500en eta Europako 4.500en aldean. Lantegi horiek Txinan % 571ko hazkundea izan dute 2009tik; EBn, berriz, % 130 hazi dira, eta AEBn, % 75 [6].
Politika Ekonomikoko Ikerketa Zentroak 2024ko urtarrilean argitaratu zituen datuak argiak dira: “Estatu Batuak askoz gehiago daude Txinako manufaktura ekoizpenaren mende, alderantziz baino [...] Txina AEBetako intsumoen eraginpean zegoen 2002. urtea baino lehen, baina Estatu Batuek esposizio handiagoa izan dute ordutik. 2020an, Estatu Batuak hiru aldiz gehiago egon ziren Txinako manufaktura ekoizpenaren eraginpean, alderantziz baino [...] horrek asimetria nabarmena, historikoa eta mundukoa erakusten du hornidura katearen mendekotasunean, Txinaren eta beste manufaktura herrialde handi batzuen artean. Baliteke politikariek beren ekonomiak Txinatik bereizi nahi izatea. Hala ere, datu horiek iradokitzen dute disoziazio hori zaila, geldoa, garestia eta kaltegarria izango litzatekeela, batez ere G7aren fabrikatzaileentzat» [8].
Mendebaldeko propagandak behin eta berriz esaten du Txina ekonomia esportatzaile bat dela, eta ez dela gai barne-merkatu indartsu bat sortzeko, oinarririk gabeko baieztapen bat. Txinako indar produktiboen garapenak, bere garaian Britainia Handiarekin edo AEBrekin gertatu zen bezala, klase ertain gero eta handiagoa eratzea ekarri du, bai eta munduko gainerako lekuetan ezezagunak diren soldata igoerak izan dituzten langile klaseko sektore zabalak ere. 2023an, Estatistika Bulego Nazionalaren datuen arabera, enpresa publikoetako soldata errealak % 5,5 hazi ziren, eta sektore pribatukoak % 4,5, finantza sektorean % 13tik gorako igo edo meatzaritza sektorean % 11tik gora igo ziren, eta per capita errenta erreala batez beste % 6,3 igo zen [9].
Gaur egun, Txina ez da soilik planetaren potentzia esportatzaile eta hartzekodun nagusia, baizik eta merkatu erabakigarria bihurtzen ari da, gainerako potentzia kapitalistek beren salgaiak eta zerbitzuak saldu ahal izan ditzaten.
Txinaren aurrerapenak globalizazioa indartu besterik ez du egin. Lowy Institutuak, adibidez, adierazi du 128 herrialdek gehiago merkaturatzen dutela Txinarekin AEBrekin baino, eta Asiako erraldoiak bilioi bat dolar baino gehiago gastatu dituela azpiegituretan, 140 herrialde baino gehiagotan [10]! Txina duela hamarkada batetik hona kapital esportatzaile garbia bihurtu da mundu osora, eta atzerrian egindako inbertsioek 162.700 milioi dolarreko zifra errekorra lortu zuten 2023an [10].
Duela hamarkada batetik hona kapital esportatzaile garbia da mundu osoan, eta atzerrian egindako inbertsioek 162.700 milioi dolarreko zifra errekorra lortu zuten 2023an [11].
Errusiaren aurkako Mendebaldeko zigorren politikak are nabarmenago jarri du globalizazioak aurrera egin duela Txinaren mende. Putin isolatzeko gai ez izateaz gain, une oro Txinaren babesa izan baitu, errepresalia pakete hori boomerang bihurtu da AEBren aurka, dolarraren krisia bizkortuz.
Txinaren eta Errusiaren arteko merkataritza ehuneko handi batean egin da yuanetan, eta beste potentzia batzuek, hala nola Saudi Arabiak, AEBren aliatu historikoak, akordio zalapartatsua sinatu zuten Txinarekin beren petrolioaren zati bat yuanetan erosteko, horiek produktu txinatarrak erosteko erabiltzearen truke. Egunez egun, antzeko akordioekin bat egiten duten herrialdeen zerrenda (Brasil, Iran, Pakistan, Nigeria, Argentina edo Turkia...) hazten ari da [12].
Hauts hauek elkarri dituzte lohiak
Statista gune ekonomikoaren datuen arabera, “2024an, Txinako ekonomia erosteko ahalmenaren parekotasunak doitutako munduko barne produktu gordinaren % 19 baino gehiago izan zen. Kopuru horrekin, herrialde hori potentzia ekonomiko global handiena izan zen berriro ere, Estatu Batuak ere gaindituta, bigarren postuan geratu baitzen, % 15,2ko kuotarekin” [13].
Desglobalizazioaz hain arin hitz egiten dutenentzat, esan behar da munduko merkataritzak marka historikoa izan zuela 2024an, 33 bilioi dolarreko trukeekin, zerbitzuetan % 7ko eta ondasunetan % 2ko hazkundeak bultzatuta, eta hori guztia kontuan hartuta AEBk neurri protekzionista garrantzitsuak hartu zituela jada, Errusiari ezarritako zigorrez gain.
Horrek guztiak agerian uzten du Txinaren indar esportatzailea eta egokitzeko gaitasuna. 2023an — orain arte argitaratutako daturik osatuenak aipatzearren —, berehalako lehiakideekiko arrakala berriro handitu zen: Txinak 3,59 bilioi dolarreko balioa zuten salgaiak esportatu zituen, eta AEBk, berriz, 2,06 bilioi, Alemaniak 1,65 bilioi, Japoniak 746.920 milioi, Italiak 656.930 milioi eta Frantziak 617.820 milioi [14].
Beraz, AEBk bizi duen kalezulo ekonomikoa ez da sortu urte batean, ez bostean, ez bi hamarkadatan. Aurreko mendeko laurogeita hamarreko hamarkadaren erdialdean hasi zen prozesu baten aurrean gaude, eta paradoxikoki, AEBetako inperialismoak estalinismoaren gainbeherarekin, SESBen desagerpenarekin eta Errusian eta Txinan kapitalismoa berrezartzearekin lotutako “arrakasta politikoez” elikatu zen.
Munduko merkatuan ehunka milioi langile sartzeak lanaren banaketa berri bat eta aukera izugarriak erraztu zituen mendebaldeko kapitalek herrialde horietan inberti zezaten, AEBn eta Europan itzulkin imajinaezinak lortuz. Milioika kaleratze eragin zituen deslokalizazio industrialaren sukarra AEBetako eta Europako kapitalismoaz jabetu zen, gaur egun agerian dauden ondorioekin. Deslokalizazioak onura astronomikoak ekarri zizkien multinazional handiei, eta AEBko, Britainia Handiko edo Frantziako indar produktiboen garapenean inbertitu beharrean, masiboki espekulazio-burbuila puzten aritu ziren, merkatuen finantzaketa absolutua bultzatzen, modu parasitarioan jokatzen zor publikoa mansalvari erosiz eta akzio propioak berrerosten, burtsa-balioen igoera sustatzeko. Eredu horren gainbehera eta parasitismoa agerian geratu zen 2008ko Rezesio Handian, zeinak AEBko finantza-sistema eta munduko ekonomia astindu baitzituen. Ordutik, prozesua areagotu eta orokortu egin da.
Txina nahiko ahul atera zen Rezesio Handitik, eta, ondoren, Pandemiatik, potentzia produktibo gisa indartuz, ez eskulan merkeak eta kalitate txikiko eta balio erantsi txikiko produktuak hornitzen dituen kolonia gisa. Hamarkada hauetan, teknologia Txinara transferitzea sekulakoa izan da, beren lurraldean planta erraldoiak eraiki zituzten mendebaldeko multinazionalei interesatzen zitzaielako, eta, hori bai, esanguratsua delako, Estatu kapitalismoaren erregimenak eta PCCh-ren burokraziak kontzienteki jardun zuten kapital masa erraldoia inbertituz ekoizpen eta garraio baliabide berrien garapenean, parekorik gabeko industria teknologikoan, ontzioletan, altzairu eta aluminiozko lantegietan, kanalizazio sare zabalean, lur arraroen ustiapenean, hiri berrien eraikuntzan, pandemian zehar osasun sareak mundu guztia ahoa bete hortz utziz…
Bere potentzia esportatzaileak aukera eman dio superabit komertzial estratosferikoa metatzeko, zeinarekin kontinente guztietako inbertsioak pilatu dituen, eta, nahiz eta desoreka nabarmenak dituen, hala nola, zor publiko oso handia, gainprodukzioaren arriskua, eta lan indarraren esplotazio gupidagabea, langile klaseko sindikatu eta erakunde independenterik gabe... frogatu du kapitalismorako trantsizioak aurre egin behar izan zion berezitasunak abantaila handiak ematen dizkiola bere lehiakide handiekiko. Kapitalismo indartsu hazten denean eta zahartzaroko kapitalismoaren arteko kontrastea da.
Estatu txinatarraren kapitalismo erregimena ez da SESB, baina PCCh-ko burokrazia estalinista ohiak asko ikasi zuen Yeltsin-en urteetan gertatu zen kaos suntsitzailetik. Funtsezko eragiketa ekonomikoen zuzendaritza modu zentralizatuan diseinatu da, eta burokrazia, sektore pribatuko aberats askorekin pribilegioak eta dirutzak partekatzen dituen klase nagusi burges berriaren talde gisa, alderdiaren txartela ere badutenekin (derrigorrezkoa da)... gai izan da une jakin batzuetan bere pertsonaia nabarmenetako batzuen gehiegikeriak eta anbizioak diziplinatzeko.
Bistan denez, Txinako burgesiaren barruan badira zailtasunak ugaldu ahala azaleratuko diren zatiketak eta kontraesanak, baina, orain arte, irizpide-batasun garrantzitsu samarra mantentzen dute. Esandako guztiak ez du inola ere esan nahi erregimen txinatarra inperialismo lagun min gisa aurkeztu behar denik, ezta jatorri estalinistako ezkerrak nahi duen merkatuko gizarte sozialista gisa ere.
Txina potentzia inperialista da, eta desberdintasun lazgarria eta gatazka latente handiak ditu, hazkundeak erritmo onean jarraitzen duen heinean oraindik adierazi ez direnak. Baina datuak argiak dira: Bloombergeko Milioidunen Indizean munduko 500 pertsona aberatsenetatik 81 txinatarrak dira eta 1.1 bilioi dolarreko dirutza metatu dute. Estatu Batuek bakarrik gainditzen dituzte zifra horiek, 162 dirudunek 3,4 bilioi dolarreko aberastasuna baitute guztira. Beste ranking baten arabera, Hurun Global Rich 2021, Txinak 1.000 milioidun baino gehiago ditu, munduko kopururik handiena.
Beste funtsezko alderdi bati helduz. Txinako barne merkatua neurri handiak hartzen ari da, eta funtsezko gune bihurtu da AEBetako eta Europako industria enpresa nagusientzat, automobilgintzako enpresentzat, nekazaritzako elikagaien enpresentzat, meatzaritzakoentzat, ehungintzakoentzat, luxukoentzat... AEBk ez bezala, potentzia inperialista gisa egin duen aurrerapenean, zeina lehenik barne merkatu indartsu bat eraiki zuen bere ondorengo kanpo abenturak altxatzeko, Txinako prozesu historikoa, estatu zentralizatzailearen kapitalismo ereduari esker, bizkorra izan da, eta garapen desorekatuaren eta konbinatuaren teoriaren baliozkotasuna azpimarratzen du: etapak oso azkar erre ditu, mendebaldeko inbertsioez baliatuta ekoizpen oinarri eraginkor bat ezartzeko, superabit izugarri bat pilatzeko, eta, aldi berean, barne merkatu erraldoi bat eraikitzeko, egunetik egunera AEBko merkatuarekin erosketa ahalmenean lehia handiagoa egiten duena.
Ez da gutxi klase menperatzaile estatubatuarrak aurre egin behar diona. Trumpek ez du nahi bere lehen agintaldian gertatu zena gertatzea. 2016an, bere lehen presidentetzaren lehen urtean, AEBetako merkataritza defizita 502.300 milioi dolarrekoa izan zen, eta Txinarekin 347.000 milioi dolarrekoa. 2020an, hauteskundeak galdu zituen urtean, AEBetako merkataritza defizita 678.740 milioi dolarrera iritsi zen, eta Txinarekin 310.800 milioi dolarrekoa izan zen.
Europar Batasunari dagokionez, AEBko defizita 2017an 151.575 milioi dolarrekoa izatetik 2020an 182.579 milioi dolarrekoa izatera igaro zen. Joe Biden buru zela, 2024an 235.571 milioi dolarreko errekorra lortu zuen.
Txinara itzultzen. 2024an, AEBk 438.947 milioi dolarreko ondasunak inportatu zituen Asiako erraldoitik, eta 143.546 milioiko zenbatekoan esportatu zituen salgaiak, 295.402 milioiko merkataritza defizitarekin. Defizita 2016tik 50.000 milioi baino gehiago murriztu bada ere, zifrak altuegiak dira oraindik, eta agerian uzten dute Ipar Amerikako ekonomiak Txinarekiko duen mendekotasun arazo organikoa.
Zortzi urte hauetako esperientziak ez du sentsazio onik uzten. Industriak ez dira itzuli Estatu Batuetako lurretara, ez dira ugaldu ondo ordaindutako lanpostuak, eta merkataritza atzerakada ere ez da mantendu. 2024an, Estatu Batuetako balantza komertzial globalak 918.420 milioi dolarreko defizita izan zuen, 2023an baino % 17 gehiago.
Trumpen gerra komertziala eta haren ondorio anitzak
XXI. mendearen hasieran, AEBko merkatal nagusitasuna eztabaidaezina zen. Herrialdeen % 75ek baino gehiagok Washington zuten merkataritza-bazkide nagusi, eta gutxiengo batek, berriz, Beijing. 2020an, posizioa alderantziz zen, eta Txina bihurtu zen, alde handiarekin, munduko esportatzaile nagusia. Ondorioz, Txinak erreserba erraldoiak pilatu zituen dibisetan, 2024ko urtarrilean 3,2 bilioi dolarretik gora.
Eta horrek azaltzen du Trumpen administrazioa eta AEBetako burgesia gaur egun nola mugitzen diren.
Mehatxuz, iragarkiz, atzerapausuak emanez eta zuzenketez betetako hilabeteen ondoren, Trumpek apirilaren 2an abiarazi zuen bere plana, “Askapen Eguna” deiturikoa. Itxuraz, 1944ko Bretton Woodseko Akordioetatik indarrean egon den nazioarteko finantzen erregulazio- eta merkataritza-sistema aldeaniztunaren aurkako ibilerarik handiena da erabakia. Baina erronka horrek, egunak igaro ahala, benetan lortu nahi duena argitu du: Txina belauniko jartzea % 145eko muga-zergarekin.
Estatu Batuetako Gobernuak aurrera jarraituko balu bere asmoekin azkeneraino, ondorioak kalkulaezinak izango lirateke. Txinako produktuei Amerikako mugak itxiz gero, eta alderantziz, AEBetako kapital eta salgaiak Txinan blokeatzeak ondorio suntsitzailea izango luke, eta rezesio global oso gogorra ekarriko luke. Hala ere, agertoki hori bakarra edo gertagarriena dela pentsatzea, horrek guztiak Trumpen Administrazioarentzat izango lituzkeen inplikazioak oso modu arinean kontuan hartzea da, ahulezia-posiziotik abiatzen baita, eta ez sendotasun-posiziotik.
Artikulu honetan deskribatu dugun bezala, AEBk zortzi hamarkadatan izan zuen hegemonia globala gero eta azkarrago pitzatzen ari da, eta bere klase nagusia AEBko lehen potentzia inperialistaren rolari esker eraikitako gehiegizko onurak galtzen hasteko perspektibaren aurrean ikusten da.
Nahiko argi dago burgesia iparramerikarraren zati handi bat ez datorrela bat Trumpen azken neurriekin. Horren lekuko dira Goldman Sachseko eta J.P. Morganeko buruzagien kritika gogorrak, edo haien neurriek AEBetako enpresa think-tank handietan eragin dituzten erasoak [15], baina, batez ere, Ipar Amerikako burtsen hondoratzeak eta Altxorraren bonoengatik ordaindu beharreko interesen igoerak behartu dute azkenean Trumpek 90 egunez atzeratzea EBri, mendebaldeko blokeko kide historikoei, ezarri nahi zizkion muga-zergen paketea. Lehen atzerakada izan zen, baina egun gutxitan gehiago gertatu dira.
Trumpek eroaren itxura egin dezake, baina ez da horrela. Egiten duen guztiak AEBetako klase nagusia iritsi den kalezuloaren larritasuna adierazten du. Oraingoz, Trumpekin kritikoenak diren kapitalistak ez dira gai estrategia alternatibo bat zehazteko, AEBren gainbehera geldiarazteko eta iraultzeko. Eta hutsune hori Trumpen demagogiak betetzen du; izan ere, milioika inbertitzaile ertain eta txiki ditu atzetik, bai enpresaburuak, bai klase ertaineko profesionalak, bai merkatariak edo mota guztietako errentariak, oso espekulatzaileak diren Ipar Amerikako finantza-merkatuetan (burtsa, lehengaiak, deribatuak, zor publikoa, etab.) diru asko irabaztera ohituta daudenak, eta ikusten dutenak beren amaierarik gabeko aberastasun ametsak Txinako kapitalismoaren igoera geldiezinak mehatxatzen dituela.
Gizarte-sektore horrek elikatzen du AEBen berpizte industrialaren ametsa, bere botere inperialaren erabilera mugagabearen gainean. Ez al da AEB erakusten ari, Netanyahuren eskutik, palestinar populazioa mapatik ezabatu dezakeela nazismoarena gogorarazten duen basakeria eta gizatasunik ezarekin? Zergatik ez orduan botere hori aplikatu kapitalismo yankiaren urrezko urteak berrezartzeko?
Zoritxarrez, sektore horrentzat, iparramerikarren nagusitasunaren oinarri materiala desagertu egin da, ez itzultzeko. 1945ean AEB mundu kapitalistako potentzia industrial handiena zen, Mendebaldeko Europa eta Japonia gerrak suntsituta. Egoera horrek dolarra trukerako eta erreserbarako munduko moneta bihurtzea ahalbidetu zion Washingtoni. Horri esker, AEBk mundu kapitalista osoaren aberastasuna xurgatu zuen, batez ere antzinako herrialde kolonialena, bere finantza publikoak eta defizit fiskal izugarria eskuzabaltasunez sostengatzeko, eta bere monopolio pribatuentzako hedapen aro bat ahalbidetzeko.
Hori guztia posible izan zen eta hainbeste hamarkada iraun zuen, bigarren Mundu Gerraren amaieraren ondoren munduko kapitalismoak aurrekaririk gabeko hazkundea bizi izan zuelako. Estatu Batuetako kapitala nagusi zen munduan, baina beste herrialde batzuetako kapitalistek, batez ere mendebaldeko Europan, eta baita herrialde aurreratuetako langile klaseak ere, aberastasun globalaren beren zatia jaso zuten itun sozialeko politikei esker, Frantziako, Italiako eta beste leku batzuetako krisi iraultzaileak desegiteko, eta Ipar Amerikako inbertsioei eta berrikuntzari esker gora egin zuten.
Baina hori guztia joan den mendeko laurogeita hamarreko hamarkadaren erdialdetik amaitu zen, errentagarritasunak gainekoizpenaren ondorioz erortzen hasi zirenean, eta eredu neoliberala nagusitu zen metaketa kapitalistaren fase berri bat bultzatzeko, kalitatezko enplegua, soldata duinak eta ongizatearen estatua suntsituz.
Dinamika hori indartu egin zen SESBen kolapsoaren ondoren, eta merkatuak parez pare ireki ziren finantzarizaziora eta zor publikoaren erosketa masibora. 2008ko Rezesio Handiak burtsetako irabazi masiboen “zirkulu bertutetsu” horren mugak argitu zituen, eta munduko kapitalismoak igarotzen zuen gainprodukzio krisia agerian utzi zuen. Orduz geroztik, AEBko burgesiaren aberastasuna gero eta neurri handiagoan lortzen da finantza-espekulaziotik, bere langile klasea eta munduko gainerako herrialdeak pobretzearen kontura.
AEBko finantza-espekulazioa kontrolik gabe dago (ikus Tesla, Intel edo Nvidia), eta etengabe mehatxatzen ditu bere ekonomiaren ekoizpen-oinarriak. AEBko lanaren produktibitateak urteak daramatza gero eta erritmo baxuagoan hazten [16], ekoizpenari benetako balioa gehitzen dion inbertsioaren ahuleziaren ondorioz.
Baina Trumpek eta bere jarraitzaileek, tartean AEBko elite teknologiko eta finantzarioaren talde handi batek, uste dute gainbehera horri aurre egiteko errezeta aurkitu dutela. Bigarren Mundu Gerraren ondoren AEBk ezarri zuen merkataritza eta finantza sistema globalak Txinako estatu kapitalismoaren hedapenerako baldintzak sortu baditu, hori dinamizatu besterik ez da egin beharko.
Azken 80 urteetako historia lotsagorritu gabe faltsutuz, Stephen Miran Trumpen Ekonomia Aholkularien Kontseiluko presidenteak jarraitu beharreko estrategia planteatu du dokumentu berri batean [17]. Bere ikuspegiaren arabera, AEBak izan dira, beren dolar politika indartsuarekin, munduko gainerako garapen industriala eskuzabaltasunez ordaintzen aritu direnak. Logika horren arabera, AEBk dolarrak benetako ordainik gabe inprimatzen zituenean eta inflazioa esportatzen zuenean, mesede handia egiten ari zitzaigun, eta munduko gainerako herrialdeak enpresa estatubatuarrek sortutako aberastasuna parasitatzen bizi ziren.
Horren ondorioa argia da, eta Trumpek itzulingururik gabe adierazten du: mundu osoa AEBri lapurtzen aritu da, eta itzultzen hasteko garaia da.
Muga-zerga gehiago AEB industrializatzeko?
Trumpen muga-zergak 90 egunez atzeratu badira ere, Txinari eragiten diotenak izan ezik, tentsio handiena sortu nahi dute, eta produktuak AEBra esportatzearen mendekotasun handiena duten enpresak eta herrialdeak muturreko egoera batean murgildu. Kenya, Madagaskar, Boli Kosta, Kanputxea, Vietnam, edo baita Indonesia ere, denbora gutxian aurki daitezke fabriken itxieraren eta dozenaka mila nekazaritza ustiategiren hondamendiaren aurrean, drakoniar negoziazio baldintzak onartzen ez badituzte. Kaltetutako gobernuek eta enpresek, hasiera batean behintzat, konpentsazioak eskaini beharko lizkiokete AEBri, muga-zergak arindu daitezen.
Trumpek aintzat hartu du EBri bere lehen agintaldian ezarritako muga-zerga handien esperientzia. Ateak itxita hiru hilabetez negoziatzen aritu ondoren, Jean Claude Juncker Europako Batzordeko orduko presidenteak bertan behera uztea lortu zuen, AEBri gasaren, sojaren eta armamentuaren erosketa nabarmen handitzearen truke eta ibilgailu motordunen emisio kutsatzaileei buruzko araudia zenbait urtez atzeratzearen truke, bereziki auto estatubatuarrei eragiten baitzien.
Baina egoera asko aldatu da. Errusiari ezarritako zigorren ondorioz egiaztatu ahal izan genuenez, munduko herrialde asko ez dira jada otzan belaunikatzen AEBren ezarpenen aurrean. Horregatik, saihestezina dirudi datozen hilabeteetan Txinak Trumpek zapaldutako herrialde guztiekin dituen lotura ekonomiko eta komertzialak sendotzen hastea.
Garrantzitsua da adieraztea munduko merkataritzarako bideraezina dela Ipar Amerikako erosketa bolumen erraldoia alde batera uztea etorkizun hurbilean. Urtean ia 3 bilioi dolarreko inportazioekin, AEB da, alde handiz, munduko lehen inportatzailea. Baina horrek elkarrekiko mendekotasuna sortzen du. Nahiz eta zaila den herrialde esportatzaileek epe labur eta ertainean Iparramerikarraren merkatu alternatibo bat aurkitzea, egia da, halaber, Ipar Amerikako industriak ez duela inportazioen ordez ekoizpen propioa erabiltzeko gaitasunik.
Muga garrantzitsu horien frogarik onena Trumpek apirilaren 11n hartutako erabakian dugu, hau da, telefono mugikorrak, ordenagailuak, txipak, disko gogorrak eta beste osagai elektroniko batzuk muga-zergetatik erabat salbuestea, baita erdieroaleak fabrikatzeko behar den makineriatik ere, nahiz eta Txinatik etorri. Azkenean, Apple, Intel, Dell eta beste hainbat korporazio estatubatuarren interesak nagusitu dira, eta Trumpek atzerapauso bat eman behar izan du bere enpresa bikainenak hondatzeko arriskuaren aurrean.
Aurreikuspenen arabera, datozen aste edo hilabeteetan salbuespen horiek zabaldu egingo dira Ipar Amerikako industriaren zailtasunak baieztatu ahala. Fabrikazio-kateetarako ezinbestekoak diren eta inportatzen diren salgaien bolumen hain apartekoa ekoizpen nazionalarekin ordezkatzea ez da klik batekin egiten den zeregina.
Nola atera ataka honetatik? Trumpek espero du hori egitea atzerriko enpresei kostuak murriztera behartuz, eta Europar Batasuneko blokeen barne batasuna hautsiz. Horregatik babesten du muturreko eskuineko mundu mugimendu bat, gobernu garrantzitsuenen kontrola bereganatuko duena, gobernu horiek baldintzatu eta loturarik gabe maneiatu ahal izateko, eta, bide batez, baldintza politiko egokienak sortzeko, klaseen borrokaren erradikalizazioari arrakastaz aurre egiteko, neurri totalitario eta polizialekin. Baina horrek, gogoratu behar da, ez ditu berehalako arazoak konpontzen.
AEB lehen lerroko makineria industrial bihurtzeko asmoa oso ondo dago paperean, baina hori egia bihurtzea askoz zailagoa da. Amerika Handiak bihurtzeko, AEBetako egungo sistema industriala erabat astindu behar da, eta kapital eta teknologia inbertsio erraldoiak egin behar dira, Wall Streeteko ekonomia kasinoak eskaintzen dituen irabazi azkar eta aberatsak murriztuz. Inbertsio produktiborako itzulkin erakargarriak bermatzea ez da hain erraza, estatu mailako finantzaketa politika masiboa egon ezean, nolabait esateko, Estatu mailako keynesianismoaren aldaera trumpista batera itzultzea. Baina ez dirudi hau presidentearen plana denik.
Txinako produktuen muga-zerga horiek abantaila kuantitatiboa ematen diote, teorian, Estatu Batuetako industriari. Baina hori da teoria. Potentzial hori gauzatzeko, beharrezkoa da borondate politikoa eta enpresariala izatea, eta modu masiboan inbertitzea Estatu Batuetako lantegiak eguneratzeko eta hobetzeko, lehiakorragoak izan daitezen eta Txinako horniduretatik emantzipatu daitezen. Hori egiten ez bada, eta denbora asko beharko litzateke gainera ezartzeko, muga-zerga horiek ekoizpen kostuen igoera izugarria eta inflazio espirala eragingo dute, eta hori merkatuaren depresioarekin nahastuko da ezinbestean. Estanflazioaren fenomenoa zabaldu egin daiteke eta trumpismoaren aurkako mobilizazio sozialen eztanda ere eragin dezake.
Hau da, merkatu iparramerikarra made in USA produktuez betetzeko abantailak ere ez dira hain automatikoak. Galdera ikur handi bat dago honi dagokionean.
Munduko merkatuan gehiago saltzeko dolarraren debaluazioan oinarrituta sortutako zailtasunak konpentsatzeko asmoak talka egingo du Xi Jinpingen Gobernuaren errepresaliekin, zeinak dagoeneko % 120tik gorako produktu estatubatuarrei muga-zergekin erantzun dien, eta EBren balizko erreakzioarekin, 90 eguneko su-etenaren ondorioz oraindik ikusteke baitago.
Barne-ondorioak
Aurreko materialetan azaldu dugun bezala [18], Trumpen muga-zerga berriek berehala ekarriko dute kontsumitzaile iparramerikarrek prezio handiagoak ordaintzea inportatutako ondasunengatik, eta funtzionamendurako lehengaiak edo osagaiak kanpoan erosi behar dituzten enpresa iparramerikarrek nabarmen handituko dituzte kostuak eta lehiakortasuna galduko dute munduko merkatuetan.
Ondorio negatibo horiek biderkatu egingo dira mundu osoko herrialdeek produktu iparramerikarren aurka hartuko dituzten errepresalia neurrien ondorioekin, eta ez dira muga-zergen igoeretara mugatuko. Txinak, adibidez, muga-zergak AEBren proportzio berean handitzeaz gain, neurri gehigarriak onartuko ditu, hala nola AEBko merkatura industriarako estrategikoak diren materialak esportatzeko debekua.
Trumpek botatako hordagoa hain handia izan da, ezen Erreserba Federalak berak ohartarazi baitu AEB eta munduko gainerako herrialdeak rezesio berri batean murgildu daitezkeela. Eta trumpismoaren lerroetatik ahotsak sortu dira, Elon Musk eta hainbat senatari errepublikano buru direla, gerra komertzialaren amaiera aldarrikatzen dutenak, Europar Batasunarekin behintzat.
Zalantzarik gabe, apirilaren 5ean AEBko 1.100 hiri baino gehiagotan Trumpen aurka egindako manifestazio jendetsuak ere faktore garrantzitsuak izan dira bat-bateko iritzi aldaketa horretan. Estatu Batuetako langile klasea ez dago prest gerra komertzialeko politika batzuen kostua jasateko, helburu bakartzat miliodun estatubatuarren etekin itzelak babestea baitute, eta are gutxiago Trumpek zerga beherapen bat onartu berri duenean, milioidun horiei 4,5 bilioi dolar aurreztuko baitizkie zergetan 10 urtean.
Plutokrata honen agendak ez da antiestablishment. Bere demagogia populistak politika oldarkor bat ezkutatzen du finantza publikoak arpilatzeko, eta murrizketa sakonak aplikatzeko AEBetako langile klasearen sektore pobretuenak jasotzen dituen gizarte prestazio urrietan.
Ipar Amerikako klase menderatzaileko sektoreek uste dute goizegi dela kapitalismo iparramerikarraren barne-oreka prekarioaren ondorio kalkulaezinen eztanda soziala eragiteko. Trumpek herri sektoreen artean arrazakeriaren eta etorkinekiko gorrotoaren haziak ereiteko ahaleginak egin dituen arren, 2006tik aurrera etorkinen borrokek, Occupy Wall Streeten eta Black Lives Matterren borrokek, emakumeen mobilizazio masiboek, langile prekarioenek orduko 15 dolarreko soldataren alde egindako borrokak eta beren sindikatuen aitortzak indartutako langile klasearen batasuna nabarmena da eta trumpismoaren maniobrek banatzeko ez dute suntsitu, baita Bernie Sanders buru duen mugimenduak Alderdi Demokrataren aparatuaren aurrean bere liderraren kapitulazio lotsagarria gorabehera ere.
AEBetako zorra, Damoklesen ezpata
Trumpek kontu handia du gaiari buruz ez hitz egiteko, baina Estatu Batuetako ekonomiarentzat arrisku nagusia eta berehalakoena ez da defizit komertziala, baizik eta bere zorraren tamaina neurrigabea, bai sektore publikoarena, bai enpresa pribatuena.
AEBetako defizit fiskala BPGren % 6ra iritsi da dagoeneko, eta ia 35 bilioi dolarreko zorra BPGren % 121 da. Urte honen amaieran, zor horren interesen ordainketa AEBko gastu publikoaren partida nagusia izango da, bere aurrekontu militarraren oso gainetik.
2023ko Council of Foreign Relationsen txosten batek [19] adierazten zuen, hazkunde erritmoa murriztuta ere, AEBetako zor publikoa bikoiztu egingo dela 30 urtean, eta interesen ordainketa izugarri zailduko dela, ordainketa horiek inbertsio produktiboari ekarriko dioten oztopoa kontuan hartu gabe.
Zer gertatuko da zor itzel horrekin, gerra komertzialak rezesioa edo, besterik gabe, hazkunde ekonomikoaren moteltzea eragiten badu? Ba oso posible dela 10 urterako bonuen interesak are gehiago zabaltzea, eta munduko akziodunen salmentak bizkortzea. Hau da, AEBk kapital gehiago ordaindu behar izatea bere burua finantzatzeko, zalantzak daudelako, zalantza asko, bere ekonomiaren bilakaerari buruz.
Baina larritu beharrean, Trumpen estrategia ekonomikoek irtenbide magistral bat diseinatu dute arazo horretarako. Lehen aipatutako Stephen Miranen dokumentuan zorraren kostu jasanezinari “irtenbide” erradikala ematen zaio. Zorra AEBk munduko gainerako herrialdeei egindako ekarpen eskuzabalengatik sortu denez, orain munduko gainerako herrialdeei dagokie kostuen ardura hartzea. Nola? Izan ere, atzerriko eskuetan dauden bonoen zorra kostu txikiko betiko zor bihurtuz edo oso epe luzeko (100 urteko) zor bihurtuz, interes tasa irrigarriarekin. Atzerriko inbertitzaileek gogo onez edo indarrez hartu beharko luketen zorraren kita baten baliokidea da.
Oraingoz, plan horiek ez dira paperetik pasatu, eta, ezer baztertu ezin dugun arren, horrelako irtenbide batek merkataritza-gerra bat baino askoz gehiago ekarriko luke.
Gerra komertzial honen lehen talketan gertatzen dena gertatzen dela, badirudi Trumpek ez dituela ondo kalkulatu bere neurri komertzialek dolarraren balorazioan izango dituzten inpaktu gurutzatuak, eta bere papera erreserba-moneta gisa eta dibisa erabakigarri gisa nazioarteko finantza eta merkataritza transakzioetan.
Estrategia trumpistek dolarraren balio-galera iraunkorraren alde egiten dute, hain desiratua den Ipar Amerikako berrindustrializazioa errazteko neurri gisa. Dolar merkeago batek esportazioei mesede egingo lieke, eta AEBetara pixkanaka itzuliko lirateke atzerrian egiten diren inbertsio estatubatuarrak. Baina monetaren debaluazio lehiakorra ere lehiakideek egin dezaketen zerbait da, eta Txinako Gobernuak nahiko badaki horretaz. Hori guztia 1929ko crackaren ondoren jokatu zen, eta emaitzak nahiko tamalgarriak izan ziren.
Hainbat hamarkadatan soldata-kostu txikiagoak zituzten herrialdeetara deslokalizatzen joan zen ekoizpena AEBra eramateko erabateko ezintasuna alde batera utziz, dolarraren balio-galtzeak muga-zerga berrien eragin inflazionistak are gehiago larriagotu besterik ezin du egin, eta, horrekin, AEBn dagoeneko gizartean dagoen nahigabe handia eragin.
Trumpen eta bere estrategen burutazio ekonomikoak edozein direla ere, horrelako maniobrek ezin dute AEBetako kapitalismoaren sakoneko arazoa konpondu. Dolarrak oraindik ere munduko finantza merkatuetan nagusitasun handia badu ere, FEDek interes tasekin jarduteko gaitasun handia badu ere, ezerk ezingo du gertaera ukaezin bat aldatu: langile txinatarren eta langile estatubatuarren batez besteko produktibitatea bereizten duen distantzia gero eta abiadura handiagoan murrizten da.
Trumpen neurriek kaosa sortu eta zabaldu ahal izango dute, onura izugarriak eragin ahal izango dizkiote epe laburrean AEBko finantza oligarkiari, baina herrialde horretako kapitalismoaren gainbehera, moteldu beharrean, aurreikusi gabeko abiaduran sakontzeko arriskua dago.
Datozen asteetan hasiko dira egiaztatzen Trumpek piztu duen gerra komertzialaren berehalako ondorioak. Zuzenean jakin ahal izango dugu Ipar Amerikako inperialismoak nahikoa erreserba gordetzen duen berak sortutako lurrikarari aurre egiteko, edo gerra honek porrot berri bat eta atzerapauso berri bat ekarriko duen, oraingoan erraldoia, Washingtonen mundu ordenarako.
