Hondamendi ekologiko hutsa
Duela 15 urte baino gehiago, 2008an, Bizkaiko Foru Aldundiak Guggenheim museoaren bigarren egoitza bat eraikitzeko ideia "berritzailea" plazaratu zuen, Urdaibai, Biosferaren Erreserbaren erdi-erdian. Eraikina aurrera eramanez gero, Museo bat izango lukeen mota honetako erreserba bakarraren aurrean egongo ginateke. Gainera, bi egoitzarekin (Gernika eta Murueta).
Aurkeztutako proiektuak bi fabrika zahar eraistea ekarriko luke, Murueta ontziola (jada gauzatuta) eta Dalia (esleituta). Eraispen horiek, museoaz gain, oinezkoentzako eta bizikletentzako 6 kilometroko bide bat eta tren elektriko baten azpiegiturak eraikiko lirateke.
Guggenheim Urdaibai: ingurumen aurkako erasoa
Hau guztia Euskadiko Biosfera Erreserba bakarrean eraikiko da. Erreserba honetan urtean zehar padurak erabiltzen dituzten 250 hegazti migratzaile espezie dokumentatu dira. Horri oso ekosistema aberatsa gehitu beharko genioke, galtzeko arriskuan dauden animalia-espezieen etxea (bisoi europarra, besteak beste) eta landare-populazio baliotsuen etxea (basa-mahatsondoa, adibidez).
Aldundiak egindako lehen inpaktu-azterlan batek Guggenheim Urdaibairen proiektuak dakarren arrisku zuzena erakusten du: "proiektua eratu den bezala, bisoi europarraren habitatari, dortoka autoktonoen habitatari, arrain arantzadunari eta babestutako hegazti-faunako espezie ugariren habitatari eragingo lieke [...], eta horrek arriskuan dauden hainbat flora-espezieren habitatean izango luke eragina".
Eta horiek proiektuaren berehalako ondorioak baino ez dira. Guggenheim Urdaibai Busturialdea museo berriaren inguruko turismo masifikatuko eskualde bihurtzera bideratuta dago. Museo berriak 150.000 turista ekarriko lituzke ekainetik irailera bitartean, gaur egun datozen 45.000 turisten hirukoitza. Eredu berri horretarako hotel berriak, etxebizitza turistikoak, jatetxeak eta abar beharko dira. Negozio horiek guztiek mozkin handia dute gutxi batzuentzat eta langileentzako lan-baldintza urriak.
EAJko enpresa handien eta ustelkerien araberan egindako proiektua
Pentsa liteke museo pribatu hori Guggenheim fundazioak berak eraikiko duela, baina errealitatetik oso urrun, makroproiektua diru publikoak finantzatuko du: hasierako 130 milioi euroetatik 40 Bizkaiko Foru Aldundiak jarriko ditu, beste 40 Espainiako Gobernuaren Trantsizio Ekologikorako Ministeriotik aterako dira (Ministerioak proiektua legez babestu du, eta ingurumenaren babesa kostaldetik 20 metrora soilik jaitsiko du, orain arte ezarrita zeuden 100en aldean), eta gainerako 50ak Eusko Jaurlaritzaren kontura izango dira. Azken horrek hurrengo hauteskundeetan iragarriko du, nahiz eta proiektua abian egon egun horretan.
Proiektu hau pizten ari den mobilizazio sozial handiak arrakalak sortu ditu EAJn ere. Alde batetik, Bizkaiko aberatsak daude, hau da, proiektu suntsitzaile hau babesten eta urte gutxian izugarri aberastuko direla pensatzen dutenak; bestetik, eskualdeko udalekin lotura handiena duten sektoreak, proiektua babesten jarraituz gero hauteskunde-etorkizuna arriskuan ikusten dutenak.
Presioaren beste ondorioetako bat da obrak Gaimaz Infraestructuras y Servicios enpresari esleitzea geldiaraztea 2024ko urritik aurrera, jarritako herri-demandaren ondoren. Hori bai, enpresari dagokion kalte-ordainarekin. Enpresa horretako zuzendari komertziala, Josu Legarreta, EAJko legebiltzarkide ohia, diputazioko goi-kargudun ohia, Enplegu eta Prestakuntza zuzendari nagusi ohia eta Udal Harremanen zuzendari nagusi ohia da.
Nahiz eta askok (ustez progresistak) alderdiari koipe eman eta "herri proiektua" eraikitzeko aliatu gisa aurkeztu, EAJk euskal kapitalisten alderdia izaten jarraitzen du. Eskualdeak duela azken hamarkadetan jasan duen egoera desesperatua da lurraldea arpilatzeko politiken eta EAJko eta PSEko gobernuek izan duten diru publikoaren emaitzaren adibiderik onena. Alberto Uriona kazetariak dioenez, "BPGa [Urdaibain] Euskadiko batez bestekoaren % 18 azpitik dago, industriaren pisua bost puntu beherago dago eta 2021ean langabezia handieneko Euskadiko bigarren eskualdea izatera iritsi zen" [1].
2023an, "Herri Txiki Aukera Handi" programak 97 S & F-ra lizitatu zen. Aholkularitza-enpresa hori EAJko pertsona garrantzitsuekin lotuta dago, eta, El Salto-k planteatzen duen bezala, EAEko 80 esleipenen historia du. Besteak beste, "Guggenheim Proiektuaren Urdaibaiko Garapen, Bideragarritasun eta Inpaktu Plana". Horren bidez, Merkatuen eta Lehiaren Batzorde Nazionalak (MLBN), 2021ean, 118.000 euroko isuna jarri zien aholkularitzari eta haren zuzendari Leandro Ardanzari (José Antonio Ardanza lehendakari ohiaren anaia), Joseba Egiari eta Marta Zamaconari (Eusko Jaurlaritzaren Kanpo Harremanetarako Idazkaritza Nagusi ohia Europako Gaietarako Sailean), Cártel Norte eragiketan. Kontratu publikoen esleipenak 18 milioi eurokoak[2] ziren. Bestalde, "Kostaldeen legearekin bateragarriak diren museo-erabilerei buruzko azterlana" txostenaren esparruan, Idom eta Deloitte aholkularitza-enpresei 640.000 eta 3.990.000 euroko isuna jarri zitzaien, hurrenez hurren[3].
Hari mafioso hau 2024an ez da eten. Ahotzar Zelaieta kazetariak salatu duenez, aldundiak egindako inkesta baten ondoren (atsekabea ezkutatzeko diseinatuta egon arren, porrot egin du), erakunde berak "Urdaibaiko kontaketa turistikoaren komunikaziorako, diseinurako eta formatu interaktiborako plan" bat planteatu du. Nauk Consulting enpresak egingo du 128.260 euroraren truke, eta enpresa horrek lehengo izena (Bmasi Strategy) eta Sabin Azua zuzendari ohia (EAJ ohia eta Jon Azua lehendakariorde ohiaren anaia) utzi zituen, Cártel Norte[4] operazioan inputatu ondoren.
Urdaibaiko Erreserba borrokaren bidez defenda dezagun
Harrapaketa hori aurrera eramateko planak ikasgai gordina dira: sistema kapitalistan, gutxi batzuen onurak erabat ezinezko egiten du gehiengoarentzat bizimodu duin bat mundu duin batean bermatzea. Legezkotasunean oinarritzea, puntu nagusi gisa, irteerarik gabeko bidea da. Guggenheim Urdaibairen proiektuan bertan frogatu den bezala, boteretsuek legeria egin eta desegin dezakete beren onurak ziurtatzeko. Horrelakoxea da lege burgesa.
Euskal Herriko ekologiaren kontrako makroproiektuen aurkako borroken esperientzia historikoak erakusten digu zeinek izan behar duen Guggenheim Urdaibaik suposatzen duen mehatsuarekin amaitzeko bidea: Lemoiz[5] eta Garoñako zentralen aurkako borroka, nuklearren aurkako mugimendua, Itoizko urtegia, Leitzarango autobia, AHT eta, berrikiago, makroproiektu eolikoak[6] eta Aroztegiko makroproiektua[7]. Mugimendu horiek garaipenak lortu dituzte bakoitzean, berebiziko garrantzia izan dute masa-borrokak, milaka eta mila manifestaziok, borroka hainbat herrialdetara zabaltzeko eta koordinatzeko batzordeak eraikitzeak eta langile-mugimenduaren parte-hartze aktiboak, ekonomia greba orokor baten bidez geldituz, hala nola Gladys del Estal ekintzaile ekologistaren hilketa gaitzesteko guardia zibilak egindako grebak, Lemoizko zentral nuklearraren aurkako mugimendu ekologistaren borrokaren esparruan.
2024ko urriaren 18ko mobilizazio ikusgarriak, eskualdeko historiako handienak[8], eragin handia eduki zuen, eta, horren ondorioz, EAJk atzera egin eta proiektuaren hasiera atzeratu behar izan du, inork sinesten ez dituen argudio eta ke-gortina korapilatsuekin, hala nola "entzuteko prozesua". Baina gu ez gaituzte engainatzen: buruzagi jeltzaleek eta euskal kapitalista handiek beldur handia diote soken kontra jarriko dituen jendetzaren mobilizazioari, eta denbora pixka bat irabaziz, matxinada sozialaren giroa hoztu nahi dute.
Hain zuzen ere, esperientziak erakutsi du garaia dela Euskal Herri osoan mobilizazio ekologista indartsu bat egiteko, borroka ireki guztiak bateratuz eta euskal kapitalismoaren ekologiaren aurkako makroproiektuei aurre eginez manifestazio nazional handi batekin. Urdaibaiko Erreserbaren arpilatzearen alternatiba bat planteatuko duen adierazpen bat eta plan alternatibo bat: ingurumen-turismo jasangarriaren eredu baten garapena eta zonako baliabide harrigarriak bultzatuko dituena: naturalak, ornitologikoak eta historikoak.
Borroka ekologista eta iraultzaile baten aldeko antolakunde bat sortzeko ordua da, kapitalista handien desjabetzea eta euren baliabide guztiak ingurumenaren alde jartzea argi eta garbi planteatuko duena.
Urdaibai ez dago salgai!
Guggenheim Urdaibai ez!
