Koronabirus berriaren pandemiak agerian utzi ditu Europako osasun publikoko sistemetan egindako murrizketen ondorioak, eta modu krudelean erakusten ari da osasun pribatuak Estatu Batuetako masentzat zer esan nahi duen. Baina orain, Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, Afrika pandemiaren hurrengo epizentroa izan daiteke, eta horrek Europan eta Estatu Batuetan ikusi dena baino hondamendi handiagoa ekarriko du.

Osasun krisia Afrikan

Afrika bigarren kontinente populatuena da gaur egun, 1.300 milioi biztanlerekin. Kontinentean milioika herritar dituzten hiri ugari daude, horietatik, Nigerian Lagos eta Egipton Kairo dira bi handienak, 21 eta 20,4 milioi biztanlerekin, hurrenez hurren.

Mundu mailako kapitalismoaren garapenak Afrikan esportaziorako monolaborantza mantentzeaz gain (kolonialismotik ezarria), bioteknologiako multinazional erraldoiek nekazaritza hori kontrolatzea dakar, Bayer-Monsantok esaterako. Enpresa hauek genetikoki eraldatutako haziak patentatzen dituzte eta nekazariak urtero hazi eta pestizida berriak erostera behartzen dituzte, gero eta nekazari txiki gehiago hondamendira eramanez. Klima aldaketak eragindako hondamendiekin batera, hala nola lehorteak, uholdeak edo egun ekialdeko Afrikako uztak suntsitzen ari den oti izurritea, multinazional hauen jarduna da nekazari masa gero eta handiagoa hiriguneetara joatera bultzatzen duen indar nagusiena. Hirietan, nekazariak, gehienak gazteak, lan prekarioen eta langabeziaren artean bizirauten saiatzen diren milioika pobreen parte izatera pasatzen dira. Ekoizpen kapitalistaren kaosak astintzen dituen milioika bizitza dira.

Afrikako Estatuetan praktikan inbertsio publikorik eta hiri-plangintzarik ez egoteak esan nahi du "ekimen pribatuaren" esku uzten direla bizitza sozialeko alderdi guztiak. Osasun-baldintzak ikaragarri prekarioak dira hirietan: amaigabeko kilometroetan zehar hedatzen diren favelen labirintoak, dozenaka pertsona bizi diren etxe txikiak, ur kanalizaturik edo estolderia sistemarik gabeko eremu zabalak, jendez betetako kale merkatuak, trafiko kaotikoa eta, ondorioz, kutsadura itogarria. Lagosen, Afrikako gainerako metropoliei etorkizuneko irudi gisa aurkezten zaien hirian, arnas infekzioak dira heriotza kausa nagusiena, Institute for Health Metrics and Evaluation erakundearen arabera.

Gaixotasunen aurkako borrokan, beste arazo nagusi bat edateko ur eta oinarrizko saneamendu falta da, gabezia larria izanik landa-eremuetan bereziki. OMEren arabera, Saharaz hegoaldeko 35 herrialdeetan herritarren %20k soilik dute edateko ura etxean. Beste %80k joan-etorriak egin behar ditu, batzuetan orduetan luzatzen direnak, ura eskuratzeko, eta populazio horren zati bat kutsatutako ur-iturrien mende bizi da. Eskuak garbitzea bezalako oinarrizko neurriak besterik gabe ezinezkoak dira.

Era berean, urruntze soziala eta konfinamendua ezin dira Afrikan gauzatu Europako herrialdeetan bezala. Afrikako ekonomiaren %34 "informala" dela estimatzen du Nazioarteko Diru Funtsak, baina kopuru hori %50etik gorakoa da Egipton, %65etik gorakoa Nigerian eta% 83tik gorakoa Kenyan. Hau da, Afrikako herrialde askotan, langile gehienek egunero, astero edo destajuan jasotzen dute soldata, eta ez dute inolako eskubiderik; horrek erabat ezinezko egiten du ekonomia gelditzea, langileen artean gose-egoera orokorra sortu gabe. Are okerrago, familia pobreak kaleko merkatuen mende daude, oinarrizko beharren elikagai eta produktuak eskuratzeko. Merkatu horietan, “urruntze soziala” guztiz ezinezkoa da.

Azkenik, kontinenteko herrialde gehienetan osasun-sistemak izugarri degradatuta daude. Badira pandemiari aurre egiteko ekipamendu egokia duten ospitale pribatuak, baina aberatsen gutxiengo txiki batek bakarrik jo dezake horietara.

Herritar gehienentzat mediku batekin kontaktua izatea gertaera guztiz ezo ohiko eta berezia da.

Izan ere, Afrikan daude mila biztanleko mediku kopuru baxuenak dituzten herrialdeak. Kontinenteko herrialde industrializatuenean, Hegoafrikan, ratioa 0,91koa baino ez da, eta 20 herrialde baino gehiagotan 0,1era ere ez da iristen. Konparazio-eskala bat ezartzearren, Italiako eta Espainiako mila biztanleko medikuen ratioa 4,09 eta 4,07 da hurrenez hurren, eta birusak sekulako sarraskia eragin du.
Ohe kopuruarekin, egoera ez da hobea. Halaber, 20 herrialdetan baino gehiagotan, Nigeria tartean, ez da 1.000 biztanleko ohe batera iristen. Hegoafrikak 2,8 ohe ditu.

Bestalde, ospitaleek ekipo zahar eta eskasekin funtzionatzen dute, eta herrialde gehienetan energia-horniduraren etenaldiak izaten dituzte maiz; horrek zaildu egiten du sendagaiak hoztea eta aireztagailuak bezalako aparatuen funtzionamendua, COVID-19ko pazienteak artatzeko ezinbestekoak izanik.
Horrez gain, osasun sistema ahul horiek oso gainkargatuta daude beste gaixotasun batzuekin, hala nola malaria, hiesa, ebola, kolera, tuberkulosia, elgorria... zerrenda amaigabea da. Afrika etengabeko osasun-krisian bizi da.

Artikulu hau idazteko unean, koronabirusak Afrikako herrialdeetan antzemandako infekzio-kasuak gutxi batzuk dira (20.000 inguru), baina benetako kopurua askoz handiagoa izango da ziurrenik. Dena den, OMEren aurreikuspenen arabera 10 milioi kutsatuko dira datozen hiru eta sei hilabeteetan, eta, kasurik okerrenean, 3,3 milioi hildako egongo dira aurten.

Afrikako gobernuen erantzuna

Afrikako gobernuen erantzunak ere Europakoen antzekoak izan dira. Hegoafrika handi eta industrialetik hasi eta Guinea-Bissau landagune txiki eta landatarreraino, mugak eta aireportuak ixten dira, berrogeialdia agintzen da herritarren mugimenduak kontrolatzeko eta konfinatzeko hainbat neurriren bidez, eskuak garbitzeko eskatzen da, larrialdi-egoerak ezartzen dira, froga gutxi egiten dira... eta ez da ezer egiten herritar gehienen higiene eta etxebizitzaren baldintzen inguruan.
Afrikan ere, estatuburuek "batasun nazionala" eta herriaren "sakrifizio izpiritua" aldarrikatzen dituzte, kapital inperialistaren interesak babesten dituzten bitartean, kaleratze masiboei lasai begiratzen diete, salbuespen neurriak aprobetxatzen dituzte langileak gogor erreprimitzeko eta ekoizpenera lehenbailehen itzultzea prestatzen.

Orain arte kasu gehien diagnostikatu dituzten herrialdeetako batean, Hegoafrikan, Cyril Ramaphosa presidenteak "batasun nazionalaren" diskurtsoei herrialdeak bizi duen krimen oldearen aurkako gaitzespen moral amorratua gehitu die. Eta pandemian eraso eta bortxatutako emakumeengatik iruzurrezko negar malkoak isurtzearekin batera, janaria edo elektrizitatea lapurtzea bezalako "krimenak" gaitzesteko aprobetxatzen du, baina komeni zaionez albo batean uzten du poliziaren indarkeria basatia.

Kenyan, Gobernuak berdin jokatzen du. Al Jazeerak apirilaren 10ean jakinarazi zuenez, Kenyako polizia birusa baino hilgarriagoa izaten ari da. Nairobin, hiriburuan, indarkeria izugarria izaten ari da, pertsonak tiroz hiltzen direlarik, hiriko auzo txiro batean 13 urteko haur bat barne. Afrikako hiri handi guztietan, egoera antzekoa da: langileak, kaleko merkatariak eta behartsu guztiak, haur, heldu zein adineko, poliziaren indarkeriaren biktima dira.

Estatuaren indarkeria hori ez da kasualitatea. Funtsezkoa da mundu osoan agintean den klasearentzat, zapalduengan izua pizteko eta, zalantzarik gabe, osasun eta gizarte hondamendiak eragingo dituen herri altxamenduak suntsitzen saiatzeko.

Iraultzaren eta kontrairaultzaren indarrek zeharkaturiko kontinentea

Afrikan, mundu neokolonialaren zati handienean bezala, burgesia txikiko funtsezko sektore bat GKEetako (ONG) funtzionarioak dira. Gehienak "laguntza humanitarioen" burokrata eta mertzenario multzo handiaren zati dira, ondo ordainduak eta kapitalistentzat oso erabilgarriak. GKE horietako askok masen antolaketa ordezkatzeaz eta analgesiko sozial gisa jokatzeaz gai, baliabide naturalen ustiapen pribaturako beharrezko azpiegiturak (errepideak, adibidez)  bermatzeko gai ez diren Estatuen funtzioak ordezkatzeko zeregina betetzen dute. GKE horiek dira, diru publikoarekin edo "filantropoen" dohaintzekin finantzatuta, hainbat lurralde prestatzen dituztenak kapital inperialista jasotzeko.

GKEen ideologia, egun ezker erreformistarekin erabat bat eginda dagoena, burgesia inperialisten ideologoek hainbat hamarkadatan idatzi duten gidoiaren baitan eratu da, eta mundu osoko komunikabideen enpresek hori zabaltzeko ardura hartu dute.

Propaganda honetan erabili den pobreziaren gaia, argi utzi dugun moduan, errealitate eztabaidaezina da. Baina herrialde "garatuen" eta zurien karitatearen aurrean biluzirik eta belaunikaturik dagoen kontinente beltzaren erretratua mundu osoko langileen aurkako eraso ideologiko bat da.

Lehenik eta behin, Afrikako herrialdeen azpigarapenaren jatorriari buruzko gezur bat da, ez baita gobernari ankerren, "ezaugarri kulturalen" edo burgesiaren ideologoen beste edozein azalpenen ondorio. Herrialde horiek lanaren nazioarteko banaketan, hau da, munduko sistema kapitalistan, duten posizioaren ondorio da. Ekoizten dena, nola ekoizten den, noiz ekoizten den eta norentzat, Washingtonetik, Londresetik, Bruselatik eta, gero eta gehiago, Pekinetik hartutako erabakiak dira, kapital inperialistaren interesen arabera.

Afrikako Estatuen gaineko kontrol politikoa, aldi berean, zorraren atzaparraren bidez gauzatzen da. NDFren maileguak, ordainezinak izateaz gain, "doikuntza ekonomikorako" akordioen bidez ere ordaintzen dira: ekonomia osoaren liberalizazioa, pribatizazioak, gastu publikoaren murrizketak, etab.
Azken batean, jakina, Afrikako herrialdeen egoera bortizkeriaren bidez mantentzen da, polizia eta armada nazionalen bidez, edo, kasurik larrienetan, herrialde inperialistetako armaden, kasko urdinen eta NATOren bidez.

Horren adibide da Hegoafrikan 2012ko abuztuan gertatutakoa. Marikana meategietan soldaten igoera eskatuz meatzariek egin zuten greba batetan poliziak metrailadoreen bidez 40 langile baino gehiago hil zituen, lurraldeko meategiak ustiatzen dituen Lonmin multinazional britainiarraren irabaziak defendatzeko. Antzeko kasuak aipa daitezke beste 53 herrialdeetan.

Bigarrenik, gezur handia da Afrikako masak biktima pasibo gisa aurkeztea. Afrikako masak iraultza handien protagonista izan dira dagoeneko, eta kontinentea iraultzaren eta kontrairaultzaren indarrek zeharkatzen dute etengabe.

2008ko atzeraldi Handiaren ondoren, "Arabiar udaberria" deitutakoa piztu zen, Ekialde Hurbilera azkar hedatu zena eta Europako klase borrokaren katalizatzaile garrantzitsua izan zena. Aljerian, Tunisian, Egipton eta Libian masa mobilizazioak eta krisi iraultzaileak izan dira, eta, azken hiru kasu horietan, hamarkadetako erregimenak eraitsi dira egun batzuen buruan. 2014an hegoalderantz hedatuz, Burkina Fason diktadura erorarazi zuen olatu iraultzaile honek.

"Arabiar udaberritik" 2019ra arte, Marikanako greba bezalako grebek eta Hegoafrikako matrikulazio tasen aurkako ikasle mugimendu erraldoiak, #FeesMustFall mugimenduak, kontinentea zeharkatu zuten. Martxoaren 8a, Emakume Langilearen Nazioarteko Eguna, Afrikako hainbat hirietako manifestazio handiek markatu zuten. Azkenik, 2019. urtean, Aljeriako masak Gobernua azpiratu zuten manifestazio masiboekin eta, Sudanen, krisi iraultzaileak 30 urte indarrean zeraman Omar Al-Bashirren erregimena erorarazi zuen.

Marxistak badakigu sobera arrazoi dagoela Afrikako langile eta nekazari pobreen masek duten indar iraultzaile eta sormenean konfiantza izateko.

Beharrezkoa da Afrikan marxismo iraultzailearen indarrak eraikitzea!

Azken hamarkadako atzeraldi Handia bizi izan duten gazte afrikarrak orain arte kapitalismoaren historiako krisirik handiena izango dena biziko dute. Afrikan pandemiak duen garrantzia alde batera utzita, krisi ekonomikoak, Nazioarteko Diru Funtsaren (NDF) oharraren arabera, "Ez dio inori barkatuko". Munduko kontinenterik gazteenean (25 urtetik beherakoak biztanleriaren sei hamarren dira) azken urteotan izan diren klase borrokaren talka handietan barneratu diren ondorioak sendotu eta sakondu egingo dira hurrengo aldian gazte esplotatu eta zapalduen artean.

Latinoamerikako herrialdeak zeharkatu zituen olatu iraultzaileak bezala, langileen eta nekazarien borrokaren esperientzia hauek argi utzi dute zapaldutako masek dozenaka iraultzaren garaipenerako energia eta determinazio iraultzailea dutela. Baina argi utzi dute, halaber, zein ezinbestekoa den alderdi iraultzailea iraultza sozialistaren garaipenerako. Langileak eta zapalduak programa marxistarekin armaturik dagoen eta masen eragina duen alderdi batean antolaturik ez badaude, ezinezkoa da boterea hartzea.

Klase menderatzaileak, azken hamarkadan eman den krisi iraultzaile bakoitzean, botereak behatzen artetik ihes egiten ziola sentitu zuen, eta oso kontziente da krisi kapitalista berriarekin duen arriskuaz. Orain arte kontrola berreskuratzeko gai izan bada, desoreka handiekin eta bere buruarengan gero eta konfiantza gutxiagorekin egin du. Datorren aldia gizartea eraldatzeko aukera berriez gainezka egongo da.
Hori lortzeko, beharrezkoa eta premiazkoa da alderdi iraultzaile bat eraikitzea, marxismoaren programarekin, gai izango dena Afrikako masen energia guztia kapitalismoarekin amaitzera bideratzeko, eta horrela, Afrikako kontinenteari erasotzen dion basakeriari amaiera eman eta mundu berri bat eraikitzeko.