Urtarrilaren 20an, astelehena, Donald Trumpek AEBko presidente kargua hartu zuen. Mundu osoko milioika lagunek jarraitu genuen zuzenean eta ez zuen huts egin: ikuskizuna nazkagarria izan zen. Zeremonia horretan, eskuin muturreko erreakzionario hori herrialdeko plutokrata boteretsuenez inguratu zen, berretsiz anti-establishment-aren bozeramaile izan ordez kapitalismo inperialista oldarkorraren ordezkaririk egiazkoena dela, prest dagoena langile klasearen aurkako eraso basatien egitasmoa praktikan jartzeko bere mugen barruan eta kanpoan, eta ahal dituen eskubide demokratiko guztiak ezabatzeko.
Trumpek abiatu zuen bere hitzaldia munduko hiru pertsona aberatsenekin – Jeff Bezos, Mark Zuckerberg eta Elon Musk –, herrialdeko CEO handienekin eta nazioarteko ultraeskuineko ordezkari handienekin, hala nola Milei argentinarrarekin edo Giorgia Meloni Italiako presidentearekin. Inor ez zen falta izan. Ezta Barack Obama, Hillary Clinton edo Kamala Harris Alderdi Demokratako buruzagien txaloak ere. Lehenengo minututik, New Yorkeko handikiak langileenganako eta pobreenganako gerra irekia ezarri zuen, batez ere etorkinen, emakumeen eta LGTBI kolektiboaren aurka, belizismo amorratuenaren banderan bildu zen, eta Estatuak monopolio handietarako eta aberatsek beren dirutzak handitzen jarraitzeko dituen baliabide guztiak agindu zituen. Hori guztia gaueko eszenarik zirraragarrienarekin batera: Musk hirutan ere nazien agurra egiten.
Trumpek mahai bat jarri zuen Capital One Arenako agertokian bere lehen dekretuak sinatzeko, Estatu Batuetan "urrezko aro" bat hastearen alde. Joe Bidenen 78 agindu exekutiboak indargabetu zituen, agentzia federalek arauak ematea eta funtzionarioak kontratatzea geldiarazi zuen, AEB Parisko Akordiotik alde egin zen, eta bi agiri berri ezarri zituen, ustez adierazpen askatasuna berrezartzeko eta aurkari politikoen jazarpenarekin amaitzeko.
Atzo gertatutakoa ez da txantxetakoa. Bai, Trumpek jokabide zoro, nartzisista eta batzuetan eldarniozkoa du, eta hori ere Hitlerren edo Mussoliniren diktadura odoltsuen ezaugarria izan zen. Baina Trump ez da bere loria unea bizitzen ari den eroa, are gutxiago outsider bat AEBko klase nagusiaren babesik ez duena. 2021eko urtarrilaren 6ko Kapitolioaren aurkako erasoan parte hartzeagatik kargu judizial guztietatik zigorrik gabe atera izanak frogatzen du lotura handiak dituela Estatuaren aparatuarekin eta herrialdeko botere politikoa dutenekin.
Trumpen agendak izutu egin gaitzake, asko harritu ere bai, baina ordezkatzen duena minimizatzeak edo haren jokabide xelebreari iseka egiteak ez du mugimendua, langile klasea eta gazteria aurrez aurre dugun erronka larrirako prestatzen. Bizi dugun une historikoa eta trumpismoaren fenomenoa azaltzen duten arrazoi sozial sakonak ulertzea [1] ezinbestekoa da ikasgai politiko zuzenak atera eta azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen mehatxu baten aurkako borrokari ekin nahi badiogu: eskuin muturreko Gobernuak, antikomunistak, arrazistak, inperialistak, nazioarteko indar faxisten aliatuak, munduko lehen potentziaren norabidea zuzenduko du datozen lau urteetan.
Inperialista gupidagabea, bakegilez mozorrotua
Estatu Batuetako 47. presidentearen diskurtsoan etengabe aipatu zen “Estatu Batuetako urrezko aroa oraintxe hasiko dela”. Trumpek Amerika berriro handi egingo duela agindu dio bere oinarri sozialari – geruza ertain horiei diskurtso nazionalista eta arrazistari esker haserre eta gero eta fanatizatuago daudenak, eta etorkizunik ikusten ez duen langile klase pobretu eta desmoralizatu sektore zabala –. “Gure herrialdea loratuko dela” eta “Ez diegu utziko gutaz aprobetxatzen” dioten adierazpenak gainbeheran dagoen potentzia baten harrotasun zaurituaren gainean altxatzen dira. Estatu Batuen helburua aura inperiala berreskuratzea bere industria militarraren boterearekin bizkarra babestuz.
Mundu mailako nagusitasuna lortzeko borroka dago abian, eta Estatu Batuak, lurralde askotan, indar teknologiko, industrial eta merkatal izugarria metatu duen potentzia batek desplazatu eta gainditu du: Txina. Gazan egindako genozidio basatiaren ondoren Sirian esku hartzeak eta Ekialde Hurbilean sionismoa indartzeak bloke errusiar-txinatarrari kolpe gogorra ematea ahalbidetu duen arren, ezinezkoa da ezkutatzea Ipar Amerikako inperialismoak azken urteotan oso kolpe larriak jasan dituela.
Kontinente guztietan eta aliatu historikoen artean izandako eragin galera nabarmenak, Iraken, Afganistanen eta orain Ukrainan izandako porrotek, zalantza existentzial baten aurrean jarri dute Washington. Horrek Ipar Amerikako klase menderatzailea bere esku dituen baliabide guztiekin borroka egitera mugitzen eta bultzatzen du, nahiz eta kaosa zabaltzea eta kapitalismo globalarentzat orekaren edozein aztarna behin betiko amaitzea ekarri.
Trump munduko herrien etsai deklaratua da, baina hain urrutira irits badaiteke, Joe Bidenek eta demokratek militarismo inperialista basatia piztu dutelako da, Europan gerra Ukrainako frontean ezarriz, Alemania belauniko jarriz Errusiatik aldentzeko, aurkarien aurkako gerra komertziala abiaraziz, eta arma beldurgarrienekin Palestinako holokaustoa babestuz Gazan.
Biden New Yorkeko handikiak parte hartzen duen plutokrazia beraren mesederako gobernatu duen trumpista maskaratua besterik ez da izan. Baina azpimarratu behar dugu Bidenek porrot egin zuela bere nazioarteko eta etxeko helburu askotan. Ez du Txinaren aurrerapena eragotzi, Ukrainan hondoa jo du eta Putinen erregimena indartu du, eta lau urte hauetan oinordetzan utzi duen miseria eta pobretze arrastoa izugarria da. Hau oroigarri ona da argi izateko Trumpek aurre egin beharreko oztopoak ez dela huskeria.
Hauteskunde kanpainan, eta atzo errepikatu zuen, Trumpek zin egin zuen bere lehentasuna Errusiarekin akordio batera iristea zela, Ukrainako ia hiru urteko gerrari amaiera emateko, eta orain Gazako su-etenaren egile gisa aurkeztu da. Baina hori guztia fanfarria hutsa da, propaganda hutsa, bakegile gisa aritzeagatik eskertuko dion iritzi egoera bat sortzeko. Hau da Mundua alderantziz. Erreakzionario hori belizismo bortitzenaren adierazpen gorena da, eta gainbeheran dagoen potentzia baten boterea berrosatzen saiatzeko beharrezkoa dena egingo du.
Karguaren zina atzo izan bazen ere, Trumpen bigarren agintaldia duela aste batzuk hasi da modu zaratatsuan, su-eragile asalduraz kanpo-politikan. Kanada Batasuneko Estatu gisa eranstea proposatu du, Mexikorentzat drogaren aurkako borroka eta “migrazio-krisiaren larrialdia” aitzakiatzat hartuta bere lurraldean esku hartzeko asmoa du, Panamako kanala berreskuratu nahi du, baita Groenlandia erosi ere, eta, horrela, AEBetako kapitalarentzat funtsezkoak diren merkatal eta geoestrategiko eremuak kontrolatu.
Harropuzkeriak? Oraindik goiz da esateko. Inperialismoaren arteko borrokaren historia gertaera dramatikoz, gerraz eta gatazkaz beteta dago, eta hasiera batean ezinezkoak ziruditen arren, azkenean negoziazioaren eta akordioen bidez konpondu ezin diren kontraesanen logika gaiztoak bultzatuta gertatzen dira. Trumpen administrazioa prest dago ahalik eta urrutien iristeko, Estatu Batuek mundu mailako nagusitasuna lor dezaten. Arazoa da ez daukatela hain erraza.
Gerra komertzial gehiago, nazionalismo ekonomikoa eta espekulazioa
Argi dago Trumpen Gobernua aldaketa nabarmena dela burgesiak nagusitasuna jardun ohi duen eran. Demokrazia kapitalistetan fikzioak eta itxurakeriek paper garrantzitsua jokatzen dute. Legebiltzarra “herri-subiranotasunaren” gordailuzain da. Organo judizialak botere betearazle eta legegilearekiko “independenteak” dira. Exekutiboa politikari profesional arduratsuek osatzen dute, eta herriaren alde gobernatzea dute helburu, “guztion ongiak” gidatuta. Trumpekin antzerki hau guztia erratzak garbitua izan da.
Zuzenean milioidunez, klase menperatzaileko kide nabarmenez eta eskuin muturreko iritzi liderrez osatutako Gobernua dugu. Jada ez diote lana lagatzen banbalina artean maneiatzen burokrata talde bati ohi zituzten bezala. Orain plutokraten domino zuzena da, eta Estatua pilaketa pribaturako morroi gisa jartzeko helburua ezarri dute. Oso gertaera garrantzitsua da, eta AEBetako kapitalismoaren zahartzaroko endekapena ere erakusten du. Iruzurrean hezitako politikari profesionalen geruza hori gabe, Trump gero eta biluziago geratzen da, eskuin muturreko aztoratzaile gisa. Eta horrek, jakina, inplikazio handiak izango ditu mundu osoko eta Ipar Amerikako mugen barruko milioika zapalduen kontzientzian.
Trumpek demagogia barra-barra erabiltzen du eta distrakzio maniobrak egiten ditu presidentzia honetarako helburu nagusietako bat dena ezkutatzen saiatzeko: barne etsaia zapaltzea, langileen gainbalioaren portzentaiarik handiena eskuratzea lan eta soldata baldintzei gogor eraso eginez, gastu sozialak are basatiago desbideratuz kapitalistak pribatizazio eta dirulaguntza gehiagoz aberasteko, sindikatuen aurkako legeria basatia praktikan jarriz, petrolio, meatzaritza eta nekazaritzako elikagaien enpresen irabazi goseari muga jartzen dion ingurumena babesteko edozein murrizketa ezabatuz eta, jakina, milioika etorkinen lokian pistola jarriz esklabotza baldintzak onar ditzaten. Eta hori guztia burutu ahal izateko, egitasmo zehatz mehatz prestatua dute poliziari botere eta zigorgabetasun handiagoa emateko, eta, aldi berean, eskuadrista faxisten erakundeak indartzen dira.
Eta barneko agenda horren kanpoko jarraipena AEB prestatzea da Txinaren eta haren aliatuen aurkako gerra ekonomiko luze baterako. Jakina, lehen agintaldian eta ildo berari jarraitu dioten Administrazio Demokrataren politikekin egiaztatu zen bezala, estrategia horrek arrakasta izateko aukerak oso zalantzagarriak dira.
Estatu Batuetako inperialismoaren eta Asiako erraldoiaren arteko lehiak jauzi handia egin du merkatuen, lehengai estrategikoen eta munduko ekoizpen eta hornidura kateen kontrolerako. Baina Washington galtzaile atera da oraingoz. Datu askok ziurtatzen dute Beijin posizio erabakigarriak irabazten ari dela. Hala aitortu behar du The New York Times-ek: “Txinak bere18 bilioi dolarreko ekonomia erabiltzen du arma gisa. [...] Txinak munduko lidergoa lortu du telekomunikazio ekipoetan, Ipar Amerikako industria suntsituz. Gauza bera egin du eguzki paneletan eta drone komertzialetan, eta abiadura handiko trenetan eta baterietan harrapatzetik gertu dago. [...] Hamar industria aurreratutan (horien artean, erdieroaleak, robotika, adimen artifiziala, konputazio kuantikoa, espazioa eta produktu kimikoak), Txina aurrera egiten ari da berrikuntzaren munduko abangoardiarantz. Eta industria batzuetan, hala nola ibilgailu elektrikoen eta energia nuklear komertzialaren buruan daude orain Txinako enpresak” [2].
Horixe da Trumpek proposatzen dituen neurri ekonomiko, protekzionista eta muga-zerga guztien atzean dagoena. Baina errezeta horiek dagoeneko saiatu dira eta ez dute espero zen emaitza eman. Inozokeria handia da pentsatzea Txinako produktuen aurkako % 60ko muga-zergek, edo Txinarekin merkataritza egiten duten beste herrialde batzuetako merkantzien kontrakoek, Beijingen garapen ekonomiko eta produktiboa geldiaraztea lortuko dutela. Aitzitik, esperientziak erakutsi duen bezala, boomerang bat izan daiteke, Estatu Batuetako merkatua eta langile klase estatubatuarra kolpatuko dituena, inflazio moduan. Txina garaitzeko, Trumpek mundu erdia baino gehiagori gerra komertziala deklaratu beharko lioke.
Aldi berean, badirudi Ipar Amerikako ekonomia ez dela sendatzen pairatzen ari den gangrenatik. Gauetik goizera, Trumpek dirutza egin du 8.000 milioi dolarreko paperaren gainean, memecoin merkaturatuta: $TRUMP. Eta horixe da, hain zuzen ere, Estatu Batuetako itxaropen nagusia: finantza-espekulazioa are gehiago bultzatzea era guztietako produktuen bidez, bitcoina edo akzio-multzoak berrerostea, ekoizpen industrialaren eta indar produktiboen garapena alde batera utzita. Burtsako burbuila izugarri hanpatu da, eta bitcoinak ez du soilik 100.000 dolar baino gehiago balio, bere merkatu balioa 2,15 bilioi dolarrera iritsi da [3]. Moneta birtual bat! Horri guztiari azken urtean % 12,8 hazi den defizit komertziala gehitzen badiogu, inperio yankiak etorkizun global zaila du.
Hortik datoz Trumpen neurri-harrigarriak eta bere mehatxu inperialistak. Hortik fenomeno ekonomiko eta politikoen arteko lotura estua. Horregatik, “nazionalismoaren hilotzetik ateratako birusa inokulatuz ekonomia salbatzeko ahaleginek faxismo izena duen pozoi odoltsu hori sortzen dute” [4].
Larrialdi nazionala mugan, negazionismo klimatikoa eta matxismoa
“Larrialdi nazionala deklaratuko dut hegoaldeko mugan”. Hitz horiekin hasten zen Administrazio Trumpistak datozen bost urteetan biztanleria migratzailea zapaltzeko eta jazartzeko ezarri asmo dituen politika xenofobo eta arrazisten iragarpena.
Trump agertokian zegoen une berean, mugako zortzi puntuetan zain zeuden etorkinak ohartu ziren Gobernuak CBP One aplikazioa itxi zuela. Hitzordu guztiak bertan behera geratu dira, ohartarazi zien app-ak. Programa horrek migratzaileen etorrera eta asilo-eskaeren izapidetzea prozesatzeko balio zuen. Orain ez dago, eta Mexikoko mugan ere ezin da bisaturik izapidetu; beraz, milaka pertsona linbo legal batean geratu dira.
Muga ixteko, Trumpek armada eta Guardia Nazionala bidaltzeko asmoa du, “milioika eta milioika atzerritar kriminalek gure herrialdean egindako inbasio tamalgarriari aurre egiteko”. Diskurtso arrazista hori, juduak kriminalizatzen zituzten nazien estiloari jarraituz, Make America Great Again mugimenduaren sektore supremazistenaren garaipena da, “ordezkapen handiaren” teoria sustatzen duena. Deportazio masiboez gain (14 milioi pertsona baino gehiago jomuga jartzen dituzte), sinatutako beste agindu betearazle batek aurreikusten du errefuxiatuak birkokatzea etetea eta heriotza zigorra ezartzea “estatubatuarrak mutilatzen eta hiltzen dituzten legez kanpoko etorkinentzat”.
Etorkinek baliabide gutxi dituztela edo nortasun nazionala desegiten dutela esatea ez da gauza berria Trumpentzat. Baina orain are interes handiagoa dago arrazismoa erabiltzeko, kopla-burukoa bilatzeko eta kapitalistek eta horrela enpresariek herrialdea kolpatzen duen krisi sozialean duten erantzukizunetik arreta desbideratzeko.
Energiaren arloan, helburua ere argi dago: “zulatzea, zulatzea eta zulatzea”, gasa edo petrolioa bezalako erregai fosilen erauzketa masiboari hauspoa emanez. Krisi klimatikoak hezetasunaren biziraupena eta sute harroputzak mehatxatzen dituen une honetan, presidente berriak eta konfiantzazko teknofaxistek agindu dute energiaren ekoizpenean eta erabileran dauden erregulazio “bidegabe” guztiak baliogabetuko dituztela, emisioen mugak kenduko dituztela eta kutsadura mugak malgutuko dituztela. Jakina, bye bye Parisko Akordioari. Nahiz eta badakigun itun honek ez duela ezertarko balio ingurumena suntsiketa ekiditeko borrokan, Trumpen keinuari esker bankuek eta multinazionalek milioi askoko inbertsio gehiago egin ahal izango dituzte ingurumena kutsatu eta suntsitzen duten industrietan.
Presidente berriak saltzen digun gerra kulturala matxismorik nazkagarriena eta aniztasun sexualaren erasotzean datza. Dagoeneko oso argia izan da: bi genero baino ez daude, gizonezkoa eta emakumezkoa, eta horrek Trans komunitatearen aurkako gerra irekia iragartzen du, eta bere ustez emakumeak eta haurrak genero ideologia erradikaletik babestu behar dira. Programa hori estatu errepublikano askotan gauzatu da abortatzeko eskubidea debekatuz eta orain , Zuckerberg bezalako Sillicon Valleyko plutokratei esker haratago doa gay edo trans pertsonak “buruko gaixotzat” joaz Instagramen eta Facebooken.
Elon Musk, XXI. mendeko teknofaxismoa
Washingtongo aberatsek gogo biziaz hartu dute Trump Etxe Zurira heltzea 50 aberats-handi baino gehiagok baliabideak eskaini zizkioten Trumpi eta bere programari, eta Wall Streetek emandako harrerak ez du zalantzarik uzten: indizeek maximo historikoetara egin zuten gora, eta dolarrak 2020tik izan duen gorakadarik handiena izan zuen.
Horietako bat, eta orain bere konfiantzazko gizona, Elon Musk da. Tesla eta SpaceX-en CEOa da mundua menperatzen duen kapital finantzarioaren diktaduraren kideen izaeraren frogarik onena. 421.200 milioi dolarreko dirutzarekin, Muskek ez du inolako arazorik den bezala agertzeko: neofaxista bat, milioika ikusleren aurrean erromatar agurra egiten duena, langile esplotazio gupidagabeenari esker iritsi den lekura iritsi dena, eta bere aberastasunak neurrigabeko espekulazioan oinarria duena.
Krupp, Thyssen edo Boschek alderdi nazia babestu zuten bezala, gaur egun Elon Muskek ez du soilik agenda erreakzionario trumpistaren zati handi bat partekatzen, baizik eta administrazio berriaren barruan boteregunean kokatuta dago.
Inperialismo iparramerikarraren hondamena bere buruzagietan ere islatzen da. Elon Muskek kontraesanak eragin ditzake Gobernuaren baitan, batez ere ibilgailu elektrikoen gaineko muga-zergen aurka dagoelako, baina ultraeskuindar hori ezker usaina duen guztiaren aurkako borroka ideologikoa bultzatzeko kide preziatua da, baita aberats handiak are aberatsago bihurtzeko programa ekonomiko neoliberala burutzeko ere.
AEBko klase borroka fase berri batean sartu da
Trumpen garaipena arrisku handia da langile klasearentzat eta gazteentzat, migratzaileentzat, mugimendu antifaxista zein Palestinarekiko elkartasunaren aldeko mugimenduentzat eta feminismo borrokalariarentzat. Klase borroka garai askoz gogorrago batean sartu da bete-betean, Etxe Zuriaren agenda ultraeskuindarrak eta Estatuko joera autoritario eta bonapartisten gogortzeak markatuta.
Baina langile amerikarrek esperientzia luzea dute. Trumpen lehen agintaldia mobilizazio sozial gogor batek markatu zuen, Women 's March-ekin hasi eta George Floyden hilketaren osteko indarkeria polizial arrazistaren aurkako altxamendu sozialean amaituz.
Joe Bidenen promesa guztien porrota eta inposatu duen politika kapitalista basatia dira eskuin muturraren aurka borrokatzeko zerk balio duen eta zerk ez duen balio erakusteko modurik onena. Langileon aldeko Estatu kapitalista eta demokrazia burgesa aldarrikatzen zuen ezkerrak porrot egin du.
Urte hauetako ikaskuntzak asko izan dira, eta oso gogorrak eta erabilgarriak izan dira. Erradikalizazioa eta eskuin muturreranzko polarizazioa ezker muturreranzko polarizazioaren hazkundearekin batera egitura, erakunde eta mugimendu berriak indar izugarri handiz eratu dira. Estatu Batuetan ere bai.
We Fight Back 2025 kontsignaren pean, 700 protesta, manifestazio eta mitin baino gehiagok ehunka mila pertsona elkartu zituzten Ipar Amerikako hiri nagusietan, Trumpi merezi duen harrera egiteko. Borrokarako borondatea handia dela frogatuta geratu da.
Trumpen itzulerak masa-erakunde bat programa iraultzailearekin eraikitzeko premia jarri du mahai gainean. Alternatiba sozialista bat behar da langile-klaseak, zenbakiz iraganean baino askoz indartsuagoa denak, bere indar guztia hedatu ahal izateko, ekintza politikoaren erdigunean kokatzeko, krisi kapitalista jasaten ari diren sektore guztien erreferentzia-gune bihurtzeko, faxismoa politikoki isolatzeko eta fisikoki zapaltzeko. Langileen eta langileen erakundea, arrazakeriaren eta immigrazioaren aurkako erasoen aurrean batasuna eta internazionalismoa altxatuko dituena gure benetako etsaien aurka.
Hori da langile klaseak eta Ipar Amerikako gazteek aurretik duten zeregina. Bi bide baino ez daude: edo erreakziorik gupidagabeena, edo iraultza sozialistaren aldeko borroka, gerra inperialistak, muturreko eskuina eta muturreko miseria besterik eskaintzen ez digun usteldura sistema hau eraisteko.
